ΠΑΙΔΙΑ ΑΦΕΝΤΕΣ

Δίπλα στη λέξη παιδί η λέξη αφέντης μας αφήνει λίγο αμήχανους και μας γεννά ερωτηματικά. Πώς είναι δυνατό τα γλυκά αγγελούδια που είναι τα παιδιά μας να ονομάζονται αφέντες;  Πώς ένα πλάσμα μικρό και εξαρτημένο μπορεί να γίνει αφέντης;
Αναφερόμαστε στις σχέσεις γονιών και παιδιών που εμπεριέχουν την έννοια της εξουσίας και που δοκιμάζονται καθημερινά μέσα στις προκλήσεις της σημερινής εποχής, στη συγκεκριμένη κοινωνία που ζούμε. Μήπως δεν έχουμε όλοι ως γονείς βιώσει κάποια στιγμή καταστάσεις ανταγωνισμού, σύγκρουσης, αντιπαράθεσης, έντασης, αντίστασης, ελέγχου, παραίτησης, ενοχής;

Σε ποιες συμπεριφορές στεκόμαστε;

Δεν έχουμε ερωτήματα, όταν τα παιδιά είναι υπάκουα και συμπεριφέρονται σύμφωνα  με τις επιθυμίες και τη λογική μας. Δυσκολευόμαστε, όταν είμαστε αντιμέτωποι με τα «θέλω» των παιδιών που είναι διαφορετικά από τα δικά μας. Δοκιμαζόμαστε με τα «όχι» των παιδιών σε δικές μας οδηγίες ή παραινέσεις ή συμβουλές. Αντιδρούμε, όταν υπάρχουν μηνύματα μιας συμπεριφοράς την οποία ερμηνεύουμε ως αρνητική και μη αποδεκτή π.χ.  «Δεν ακούν με την πρώτη φορά ή τη δεύτερη ή την τρίτη.  Χρειάζεται να  επαναλαμβάνουμε κάτι τρεις φορές ή να φωνάζουμε, για να έχουμε την προσοχή τους. Πετούν τα παιγνίδια τους, επιμένουν να αρπάζουν πράγματα στην υπεραγορά, δεν πάνε για ύπνο, κ.λπ.».

Μιλούμε για χειριστικότητα, για ανυπακοή (ένα μεγάλο όπλο του παιδιού στην πάλη για εξουσία), για ξέσπασμα νεύρων, για κακές συνήθειες, για ανειλικρίνεια, τεμπελιά και ακόμα για πιο ανησυχητικές συμπεριφορές.
Μιλούμε για παιδιά που περιγράφονται δύσκολα, πεισματάρικα, απαράδεκτα. Παιδιά  που προκαλούν πιο πολύ, πιο σκληρά και πιο συχνά.  Παιδιά που αντιστέκονται πιο πολύ, διαμαρτύρονται πιο δυνατά, χρησιμοποιούν πιο πολύ δράμα και οδηγούν τα πράγματα πιο μακριά από όσο μπορούσε κάποιος να φανταστεί.  Παιδιά ενάντια στους κανόνες και στη γονική εξουσία. Δημιουργούνται έτσι αγώνες υπεροχής και ανταγωνισμοί.
Πώς να τους αντιμετωπίσουμε;

Το μεγάλο δίλημμα:  Ανάμεσα στην αυταρχικότητα και την απόλυτη επιτρεπτικότητα

-Ακούμε συχνά:
«Είναι δύσκολη δουλειά να είσαι γονιός»
«Δεν υπάρχουν πια γονείς, δάσκαλοι.Τα παιδιά δεν ακούν κανέναν. Τα σημερινά παιδιά δε σέβονται. Χωρίς τιμωρία δε μαθαίνουν»
«Αφήστε τα παιδιά να χαρούν. Δε θέλουμε να ελέγχουμε τα παιδιά μας»

-Δοκιμάζουμε διάφορους τρόπους:
Διαπραγματευόμαστε, καλοπιάνουμε, κάνουμε διάλεξη.
Θυμώνουμε και επιβάλλουμε.
Υποχωρούμε παθητικά, παραιτούμαστε μπροστά στην αρνητική συμπεριφορά, γιατί δεν ξέρουμε τι άλλο να κάνουμε ή δε θέλουμε να αντιμετωπίσουμε στο παρόν στάδιο το πρόβλημα.
Αισθανόμαστε ένοχοι, όταν θυμώνουμε. Επικρίνουμε τους εαυτούς μας και αισθανόμαστε αναποτελεσματικοί, όταν δεν ξέρουμε τι να κάνουμε.
Αναρωτιόμαστε κάποτε, αν η συμπεριφορά του παιδιού είναι φυσιολογική ή αν έχουμε κάνει κάτι εμείς που προκαλεί αυτή τη συμπεριφορά στο παιδί.

Στα παλιά χρόνια δεν υπήρχαν δυσκολίες στο τι σήμαιναν οι σχέσεις εξουσίας  παιδιών και γονιών.  Εξουσία σήμαινε απόλυτη και άμεση υπακοή και συμμόρφωση. Οι χειρισμοί σε περίπτωση «ανάρμοστης συμπεριφοράς» ήταν τις πιο πολλές φορές η σωματική τιμωρία, η μακρόχρονη απομόνωση, οι φωνές και τα ταπεινωτικά σχόλια.
Υπήρξε μια αντιστροφή και απόρριψη αυτής της αυταρχικής διαπαιδαγώγησης με το πέρασμα στο άλλο άκρο,, της πλήρους επιτρεπτικότητας και ανεκτικότητας. Οι χειρισμοί σε περίπτωση «ανάρμοστης συμπεριφοράς» ήταν η υποχώρηση, η αναβολή, η παραίτηση, η υπερπροστατευτικότητα.
Στη συνέχεια της εισήγησης θα αγγίξουμε θέματα σχετικά με προσεγγίσεις που θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν τη «νέα εξουσία». Οι προσεγγίσεις αυτές στηρίζονται στις έννοιες της φροντίδας με επαγρύπνηση, της παρουσίας, του διαλόγου, της θετικής πειθαρχίας και της οριοθέτησης, καθώς και του ταιριάσματος μεταξύ της προσωπικότητας του παιδιού και των εργαλείων πειθαρχίας των γονιών.

Τι θέλουμε εμείς ως γονείς για το παιδί μας;

Στο παιδί αντικαθρεφτίζονται πολλές προσδοκίες και επιθυμίες δικές μας, πολλές φορές και πριν έλθει ακόμα στον κόσμο.  Θέλουμε να μεγαλώσει, να είναι υγιές, να γίνει ανεξάρτητο, να γίνει ευτυχισμένο. Θέλουμε να έχουμε επιτυχή παιδιά, προσαρμοσμένα. Να αισθάνονται καλά με τους εαυτούς τους, να έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, να θέλουν να μάθουν. Παιδιά που να είναι αξιαγάπητα, να σέβονται τους άλλους, να συμπεριφέρονται καλά και να έχουν προσωπικά κίνητρα και στόχους. Τα παιδιά πολλές φορές αντιμετωπίζονται ως δική μας επιτυχία, μια επιβεβαίωση  των όσων έχουμε καταφέρει.  Τα θέλουμε να έχουν όλες τις καλές ιδιότητές μας, αλλά κανένα από τα ελαττώματά μας.
Και έχοντας τους πιο πάνω στόχους τα αγαπούμε, δε θέλουμε να τους λείψει τίποτα, τα προστατεύουμε, τα καθοδηγούμε. Συχνά ανησυχούμε, προσδοκούμε, απαιτούμε.

Γνωρίζουμε τα παιδιά μας; Ποιες είναι οι ανάγκες τους;

Εκτός από τις ανάγκες επιβίωσης και φροντίδας που έχουν τα παιδιά υπάρχουν και τέσσερις βασικές ανάγκες απαραίτητες για τη δημιουργία της δικής τους ταυτότητας
• Ανάγκη να αναπτύξει το παιδί το αίσθημα ότι ανήκει, ότι αναγνωρίζεται και σημαίνει για κάποιους.
Το παιδί χρειάζεται ανιδιοτελή αγάπη και αποδοχή ακόμα και όταν φωνάζει ή χύνει το φαγητό του ή όταν δεν είναι τόσο χαριτωμένο και γλυκό, όσο θα θέλαμε.
 Νοιώθει ότι είναι αποδεκτό ως μέλος της οικογένειας μέσω της προσοχής, του ενδιαφέροντος και της σημασίας που του δείχνουν.
• Ανάγκη να δημιουργήσει την αντίληψη για τον εαυτό του ότι είναι ικανό
Το παιδί χρειάζεται να μάθει να παίρνει αποφάσεις, να μαθαίνει νέες δεξιότητες ή να εμπιστεύεται τις δικές του. Χρειάζεται χώρο να εξασκηθεί, να δράσει. Δεν είναι μόνο με τα λόγια που θα οικοδομήσει το αίσθημα της  ικανότητας. Πρέπει να έχει και την εμπειρία. Γι αυτό χρειάζεται να ενθαρρύνεται να κάνει πράγματα μόνο του, όταν βρίσκεται στο κατάλληλο στάδιο και να μην υπερπροστατεύεται.
• Ανάγκη να αναπτύξει το αίσθημα της προσωπικής δύναμης και της αυτονομίας
Χρειάζεται να διοχετεύει τη δύναμή του σε θετικές κατευθύνσεις, να επιλύει προβλήματα, να αποκτά μαθαίνει νέες δεξιότητες, να σέβεται και να συνεργάζεται με τους άλλους.
• Ανάγκη να αποκτήσει κοινωνικές δεξιότητες και δεξιότητες ζωής
Χρειάζεται να μάθει πώς να είναι με τα άλλα παιδιά, με τους ενήλικες, πώς να τρέφεται και να ντύνεται μόνο του, πώς να γίνεται υπεύθυνο. Σε όλες τις σχέσεις, συμπεριλαμβανομένης και της οικογένειας, υπάρχει η ανάγκη για αξιοπρέπεια και αμοιβαίο σεβασμό.

Καλύπτοντας τις βασικές ανάγκες αυτές, δημιουργείται ένα παιδί με αυτοπεποίθηση. Όταν οι ανάγκες αυτές δεν ικανοποιούνται τα παιδιά αποθαρρύνονται και αυτό έχει ως συνέπεια να καταφεύγουν σε αρνητικές συμπεριφορές.
       
Είναι όμως όλες οι «άσχημες» συμπεριφορές αρνητικές; Πώς εντάσσονται οι αρνητικές συμπεριφορές του παιδιού στην πορεία της ανάπτυξης;

Είναι σημαντικό να έχουμε μια βασική κατανόηση του κόσμου του παιδιού. Η ανάπτυξη του παιδιού είναι μια σφαιρική διαδικασία που σχετίζεται με κληρονομικούς, βιολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η ανάπτυξη μπορεί να κατηγοριοποιείται για σκοπούς μελέτης σε διάφορους τομείς (π.χ. γνωστικός, κινητικός, κοινωνικός, συναισθηματικός τομέας, τομέας  επικοινωνίας, και αυτοεξυπηρέτησης). Όμως, στην καθημερινότητά μας όλα είναι συνδεδεμένα, αλληλένδετα και πλαισιώνονται  σε ένα σχήμα σχέσεων που αρχικά είναι η οικογένεια. Μετά εισάγεται ο κόσμος του σχολείου. Η κοινωνία και η κουλτούρα βρίσκονται πάντα εκεί, δημιουργώντας το σύστημα αξιών και αρχών που αποτελούν τα σημεία αναφοράς μας.

Το παιδί πορεύεται από την εξάρτηση στην ανεξαρτησία, αναζητεί την αυτονομία που θα το οδηγήσει στη μετέπειτα ενήλικη ζωή. Υπάρχει στο παιδί μια επιθυμία να εδραιώσει τη θέση του μέσα σε αυτό το πλέγμα σχέσεων, μαθαίνοντας και ελέγχοντας  τον κόσμο του.

Ο κόσμος είναι ωραίος, αλλά μεγάλος, ενδιαφέρων, αλλά έχει κινδύνους.. Το παιδί με το σώμα, τις αισθήσεις τα συναισθήματα και πιο μετά με τη σκέψη του θέλει να εξερευνήσει, να μάθει και να κυριαρχήσει.
Όταν κατανοούμε  τις συμπεριφορές των παιδιών, έχοντας κατά νου το φάσμα της ανάπτυξης και την καταλληλότητα της ηλικίας, έχουμε πιο κατάλληλες προσδοκίες από τα παιδιά. Δεν τις ερμηνεύουμε όλες ως άσχημες συμπεριφορές που έχουν πρόθεση να αντισταθούν στην εξουσία του γονιού ή να κάνουν κακό. (Σκεφτείτε πώς θα αντιδράσουμε, αν δούμε ένα παιδί 10 μηνών να προσπαθεί να πάρει ένα μαχαίρι που βρίσκεται μπροστά του στο τραπέζι και τι ερμηνεία θα δώσουμε στην ίδια κίνηση  για ένα 10χρονο αναστατωμένο παιδί).

Κάποτε, με τις συμπεριφορές τους  τα παιδιά  φαίνονται εγωκεντρικά, απαιτητικά και ενοχλητικά, σύμφωνα με τα πρότυπα των ενηλίκων. Η παραμικρή απογοήτευση ή ματαίωσή τους μπορεί να καταλήξει σε μια εκτός ελέγχου συναισθηματική αντίδραση. Συμπεριφέρονται χωρίς να σκέφτονται τις συνέπειες, γι’ αυτό προκαλούν υπερβαίνοντας τα όρια, απλά για να δουν τι θα γίνει.

Οι γονείς συχνά ερμηνεύουν  αυτές τις συμπεριφορές ως μια ατέλειωτη εξέταση της υπομονής και της αφοσίωσής τους. Όμως, κάποιες συμπεριφορές είναι φυσιολογικές, προβλεπόμενες και μέρος της καθημερινής πορείας από τη βρεφική ηλικία στην παιδική ηλικία, από την εξάρτηση  στην ανεξαρτησία (Το «όχι» στην ηλικία των 2 χρόνων είναι σημαντικός σταθμός για την εδραίωση της ταυτότητάς του).

Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν, όπως η  δυσκολία του παιδιού να επικοινωνήσει ξεκάθαρα, η απουσία κάποιων δεξιοτήτων.
Η αρνητική συμπεριφορά μπορεί να αντικαθρεφτίζει  φόβους, στρες, κούραση, πείνα, κακή διάθεση. Εξαρτάται από την ώρα της μέρας, το είδος δραστηριότητας, την  επίδραση των φίλων κ.ά.
Το παιδί στέλλει μηνύματα με τη συμπεριφορά του και το σκοπό της.
Μήπως αντιδρά αρνητικά, γιατί θέλει προσοχή, θέλει να επιδείξει τη δύναμή του, να εκδικηθεί ή να επιδείξει την ανικανότητά του;

Τι θέλουμε να πετύχουμε, όταν χειριζόμαστε μια αρνητική συμπεριφορά;
Με την αντίδρασή μας, το χειρισμό και την παρέμβασή μας, θέλουμε να:
• Μειώσουμε την αρνητική συμπεριφορά
• Επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά
• Επανέλθουμε σε μια συναισθηματική ισορροπία
• Να μειώσουμε την αντίσταση και να εδραιώσουμε τη συνεργασία
• Μάθουμε μέσα από την εμπειρία, για να προλαμβάνουμε τόσο οι γονείς  όσο και το παιδί μελλοντικές καταστάσεις

Είναι σημαντικό:

Να  βασιστούμε σε αρχές και πεποιθήσεις για αποτελεσματική αντιμετώπιση και επίτευξη πιο κατάλληλης συμπεριφοράς.

• Πιστεύουμε στη μοναδικότητα του κάθε παιδιού και αποδεχόμαστε  την προσωπικότητα, το ταμπεραμέντο του. Συνδεόμαστε μαζί του και το αγαπάμε γιατί είναι αυτό που είναι, με το κλάμα και το γέλιο του, με τα καλά και τα κακά του.
• Πιστεύουμε στην παρουσία μας και στη φροντίδα με επαγρύπνηση, γνήσιο ενδιαφέρον και τρυφερότητα.                           
• Καθοδηγούμαστε από αξίες που μας βοηθούν να διακρίνουμε  το καλό από το κακό, το δίκαιο από το άδικο.
• Πιστεύουμε στην έννοια της πειθαρχίας ως διαδικασία μάθησης.  Η πειθαρχία δεν είναι η τιμωρία.. Μιλούμε για τη θετική πειθαρχία και την οριοθέτηση.

Να αναπτύξουμε μερικές στάσεις που θα μας βοηθήσουν στο χειρισμό των δύσκολων καταστάσεων.

1. Αναγνωρίζουμε την αντιπαλότητα που δημιουργείται. Υπάρχει μια πάλη εξουσίας, υπεροχής και εμείς ως το ενήλικο κομμάτι αυτής της σχέσης χρειάζεται να κατανοήσουμε αυτή την πάλη. Εκείνο που βοηθά είναι το ψάξιμο μέσα μας, κοιτάζοντας τον εαυτό μας, τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά μας (όπως θυμώνουμε, νοιώθουμε ότι χάνουμε τον έλεγχο, αισθανόμαστε άχρηστοι). Αντιστεκόμαστε στο παιγνίδι ανταγωνισμού και εξουσίας και αυτό δε σημαίνει ότι υποχωρούμε. Πιστεύουμε στον αυτοέλεγχο και την αυτοσυγκράτηση και δίνουμε το πρότυπο στο παιδί με τη δική μας στάση.
2. Προσπαθούμε να δούμε τη συμπεριφορά στα πλαίσια της σχέσης του παιδιού με το περιβάλλον του. Κάθε πράξη του παιδιού έχει ένα σκοπό που βρίσκεται σε αλληλουχία με την αναπτυξιακή του φάση και την προσπάθειά του για την κοινωνική ολοκλήρωση.
Η συμπεριφορά συνάδει με την ηλικία του παιδιού και τη φάση που διέρχεται; (Μπορεί να γίνει κατανοητό και αναμενόμενο για ένα δίχρονο παιδί να κυλιέται στο πάτωμα, όταν θέλει να αγοράσει κάτι και οι γονείς του λένε όχι. Είναι το ίδιο όμως για ένα  εφτάχρονο παιδί με την ίδια συμπεριφορά;)
3. Δε χρειάζεται να δίνουμε δραματική διάσταση στην αρνητική συμπεριφορά.
 Κάθε «κακή» συμπεριφορά φανερώνει μια δική του άποψη στις προσπάθειές του να βρει θέση στην οικογένεια και να ανταποκριθεί στους κανόνες της ζωής. Προσπαθούμε να μην πανικοβαλλόμαστε και να μην επικρίνουμε. Αντιδρούμε με συνέπεια, σταθερότητα, καλοσύνη, χιούμορ στα πλαίσια αποδοχής, αγάπης, κατανόησης, σεβασμού και αξιοπρέπειας.
4. Χειριζόμαστε την αρνητική συμπεριφορά ως συμπεριφορά και όχι ως τη συνολική προσωπικότητα του παιδιού. («Έκανες αυτό που δεν είναι σωστό», αντί  «είσαι άτακτος, δεν αξίζεις τίποτα»).
5. Απολαμβάνουμε τις στιγμές που μοιραζόμαστε με τα παιδιά μας.
6. Εφαρμόζουμε τη θετική πειθαρχία.

Τι είναι θετική πειθαρχία;

-Περιλαμβάνει ό,τι κάνουμε, για να διδάξουμε το παιδί να σκέφτεται για τον εαυτό του και να κάνει καλές επιλογές. Τα βοηθά να μάθουν για το μέλλον.

-Διαφέρει από την έννοια της πειθαρχίας που παραπέμπει σε απόλυτη υποταγή σε κανόνες και εφαρμόζει την τιμωρία σε περίπτωση ανυπακοής. Η τιμωρία κάνει τα παιδιά να πληρώνουν για το παρελθόν. Βασίζεται στην αντίληψη ότι, για να μπορέσουν τα παιδιά να κάνουν καλύτερα, πρέπει πρώτα να νοιώθουν χειρότερα. Επίσης, βασίζεται στην αντίληψη ότι χωρίς τιμωρία, δεν υπάρχει εξουσία.

Η τιμωρία δημιουργεί αποθάρρυνση, που είναι η ρίζα όλων των αρνητικών και μη αποδεκτών συμπεριφορών.

Πώς οικοδομείται η θετική πειθαρχία.

Αποφεύγουμε:

-Φωνές, μουρμούρα, κήρυγμα, ταπείνωση, χειροδικία.
Είναι μέθοδοι που δε σέβονται το παιδί και ενθαρρύνουν την αμφιβολία, την ντροπή, την ενοχή και δημιουργούν αντίσταση, εκδικητικότητα και πιο πολλές αρνητικές συμπεριφορές.

Αποφεύγουμε επίσης:
- Πλήρη υποχωρητικότητα και επιτρεπτικότητα – να κάνει ό,τι θέλει, να του προσφέρονται όλα έτοιμα. Είναι μέθοδος που πάλι δε σέβεται το παιδί και δε διδάσκει δεξιότητες ζωής. Το αφήνει ευάλωτο και εξαρτημένο, ανέτοιμο να αντιμετωπίσει προβλήματα.

Ενεργούμε με:

1. Αμοιβαίο σεβασμό, καλοσύνη και σταθερότητα.
-Σεβόμαστε τους εαυτούς μας και δείχνουμε σταθερότητα. Σεβόμαστε και το παιδί με τις ανάγκες του και δείχνουμε καλοσύνη και τρυφερότητα.
-Θυμόμαστε ότι  ενεργούμε ως πρότυπο για τα παιδιά.
- Προσκαλούμε τα παιδιά να σκεφτούν και να συμμετέχουν, αντί να τους λέμε τι να σκεφτούν και τι να κάνουν.
- Χρησιμοποιούμε  λέξεις σεβασμού, για να ζητήσουμε ότι χρειαζόμαστε. Αντί να ζητήσουμε από το παιδί να υπακούσει άμεσα, ενώ το παιδί μπορεί να ασχολείται με κάτι ενδιαφέρον, δίνουμε μια μικρή προειδοποίηση. «Πρέπει να φύγουμε σε 2 λεπτά από το πάρκο, γιατί έχω μια δουλειά. Θέλεις να κάνεις ακόμη λίγη κούνια ή να κατέβεις μια φορά από την τσουλήθρα;».

2. Με δεξιότητες αποτελεσματικής επικοινωνίας.
-Ακούμε προσεκτικά, παρατηρούμε, αφουγκραζόμαστε τα συναισθήματα του παιδιού.
-Κατανοούμε τα συναισθήματά του (το θυμό, τη λύπη, το φόβο, την απογοήτευση, τον εκνευρισμό, την υπερβολική διέγερση).
-Βοηθούμε να τα κατανοήσει και αυτό με τη σειρά του, στέλνοντάς του πίσω το μήνυμα που πιστεύουμε ότι εμείς έχουμε κατανοήσει. Τα συναισθήματα, όποια και αν είναι, είναι θεμιτά, είναι εντάξει, όχι όμως οι πράξεις. Είναι εντάξει να νοιώθει θυμό αλλά όχι να κτυπά.
-Συνοδεύουμε τα λεκτικά μηνύματα με κατάλληλες στάσεις μη λεκτικής επικοινωνίας , που να συμφωνούν με τα όσα λέγουμε. Αυτές οι στάσεις σχετίζονται με την επαφή με τα μάτια, τη στάση και την τοποθέτηση του σώματος, τον τόνο της φωνής, τις εκφράσεις του προσώπου, το άγγιγμα. (Όταν λέμε  «σε αγαπώ» και έχουμε σφιγμένα χείλη, γυρνώντας το κεφάλι αλλού, δίνουμε μήνυμα απόρριψης)

3.  Επίκεντρο πάνω στις λύσεις και όχι στην τιμωρία.
-Θέλουμε να βρούμε λύσεις για τα προβλήματα που προκύπτουν.
-Αποφεύγουμε να επικρίνουμε για το λάθος, λέγοντας ποιος φταίει.
-Αποφασίζουμε πρώτα πώς να προσεγγίσουμε  τις προκλήσεις και τα προβλήματα και ποιες είναι οι λύσεις που επιθυμούμε να έχουμε.
-Βάζουμε μικρούς και εφικτούς στόχους πάνω στις πράξεις και όχι στο σύνολο της προσωπικότητας του παιδιού.
-Καθώς το παιδί μεγαλώνει και ωριμάζει, μαθαίνουμε να εργαζόμαστε μαζί, για να βρίσκουμε λύσεις στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, που να είναι βοηθητικές και να σέβονται το παιδί και την αξιοπρέπειά του.

4.  Ενθάρρυνση.
-Δίνουμε ενθαρρυντικά μηνύματα, εστιάζοντας σε καλύτερες επιλογές, βελτιωμένη συμπεριφορά, συνεργασία και ανεξαρτησία. («Έκανες καλή δουλειά.  Έκανες το καλύτερο,  πώς νοιώθεις για το τι έμαθες, ευχαριστώ που βοήθησες,που με άκουσες, που συνεργάστηκες.»).
-Τα θετικά μηνύματα ανταποκρίνονται στην ανάγκη που υπάρχει, για να ανήκουμε, να νοιώθουμε ότι είμαστε ικανοί και μας δίνουν αυτοπεποίθηση, για να χειριζόμαστε τα προβλήματα μόνοι μας.
-Η ενθάρρυνση εστιάζεται στην προσπάθεια και τη βελτίωση, όχι μόνο στην επιτυχία. Βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν την εμπιστοσύνη στις δικές τους ικανότητες..Τους δίνει κίνητρο για συνεργασία και μάθηση. Τα παιδιά κάνουν καλύτερα, όταν νοιώθουν καλύτερα.

Πώς εφαρμόζεται η θετική πειθαρχία

1. Δημιουργούμε  ρουτίνες μαζί με το παιδί.
-Οι ρουτίνες μπορεί να δημιουργούνται για κάθε γεγονός που συμβαίνει συνέχεια.(για την ώρα του φαγητού, του μπάνιου, του ύπνου κ.λ.π.). Ακολουθούμε τις ρουτίνες με επανάληψη και συνοχή και με αυτό τον τρόπο διευκολύνουμε τις μεταβατικές περιόδους της οικογενειακής ζωής. Δημιουργούμε επίσης αίσθημα ασφάλειας στο παιδί.
-Ονομάζουμε  τη ρουτίνα (π.χ. πηγαίνω για ύπνο) και καθορίζουμε τις δραστηριότητες που πρέπει να γίνουν. Το παιδί μπορεί να βοηθήσει στο να αποφασίσουμε για τη σειρά των δραστηριοτήτων. Αναφερόμαστε στη ρουτίνα την οποία δημιουργήσαμε μαζί και της δίνουμε το ρόλο του αρχηγού. Την εξουσία δεν την έχει πια ο γονιός, ούτε το παιδί. Με τον τρόπο αυτό, αν τύχει το παιδί να ξεχαστεί ή να θέλει να παρακάμψει μια δραστηριότητα, χρησιμοποιούμε τη λίστα με τις δραστηριότητες που αποτελούν τη ρουτίνα, ρωτώντας το παιδί για τη σειρά και κάνοντας να νοιώθει υπεύθυνο.

2. Δημιουργούμε  ευκαιρίες, για να μας βοηθά το παιδί.
Επιτρέποντας στα παιδιά να βοηθούν, αυτό δημιουργεί υπόβαθρο για τη μετέπειτα συνεργασία («Χρειάζομαι τη βοήθειά σου. Μπορείς να συγυρίσεις τα πράγματα αυτά στο ντουλάπι για μένα»).

3. Προσφέρουμε περιορισμένες επιλογές.
-Οι επιλογές δίνουν  δύναμη στα παιδιά. Τους προσφέρεται η δυνατότητα  να επιλέξουν μια λύση από άλλη και προσκαλούν επίσης τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν τις δεξιότητες σκέψης τους.
(«Γυρνώντας από την υπεραγορά: Τι είναι το πρώτο πράγμα που θα κάνεις, όταν γυρίσεις στο σπίτι; Να με βοηθήσεις με τα ψώνια ή να διαβάσεις παραμύθι; Εσύ αποφασίζεις»).
-Οι επιλογές πρέπει να είναι αναπτυξιακά κατάλληλες και να είναι επιλογές με τις οποίες νοιώθουμε άνετα. Όταν το παιδί θελήσει να κάνει κάτι άλλο, μπορούμε  να πούμε: «Αυτό δεν ήταν μέσα στις επιλογές. Μπορείς να αποφασίσεις μεταξύ αυτού και αυτού».

4. Βάζουμε όρια και κανόνες. Δίνουμε επιλογές και συνέπειες.
-Υπάρχουν κανόνες. Σχετίζονται με αυτά που αναμένονται ότι θα γίνονται. Οι κανόνες δεν είναι ούτε τυχαίοι, ούτε αυτονόητοι. Προσαρμόζονται στις ανάγκες και στις ικανότητες των παιδιών, στις ανάγκες και αξίες της οικογένειας.
- Εξηγούμε τη σημασία τους, τους αιτιολογούμε, δεν τους ανακοινώνουμε απλά.
- Μπορεί να μην είναι οι ίδιοι για όλους (π.χ. τα πιο μικρά παιδιά έχουν άλλη ώρα ύπνου από τα μεγαλύτερα).
- Είναι καλύτερα να υπάρχει συμφωνία μεταξύ των γονέων για τους κανόνες.
- Αναμένουμε ότι το παιδί θα θελήσει να δοκιμάσει τα όρια. Οι αντιδράσεις πρέπει να είναι οι ίδιες κάθε φορά.
- Καθώς μεγαλώνει το παιδί, οι κανόνες επαναξιολογούνται, καθώς και οι προσδοκίες (π.χ. ώρα επιστροφής στο σπίτι μετά από μια έξοδο).
-Λέμε τον κανόνα, βάζουμε το όριο με σταθερά λεκτικά μηνύματα, έχοντας κανονικό τόνο φωνής και στάσεις σώματος που δεν είναι απειλητικές ή εκφοβιστικές.
- Ελέγχουμε, αν το παιδί κατάλαβε αυτό που του είπαμε.
- Αν το παιδί αποφασίσει να προκαλέσει τον κανόνα, ακολουθούμε τη διαδικασία των επιλογών και των συνεπειών.
- Οι επιλογές είναι περιορισμένες. Η διορθωτική συμπεριφορά είναι μια από τις επιλογές.
- Ενημερώνουμε  επίσης για τη συνέπεια που θα ακολουθήσει.
- Καθιστούμε το παιδί υπεύθυνο για την απόφαση. («Τι αποφασίζεις;», μετά την παρουσίαση των επιλογών).
 (Ο κανόνας σε σχέση με το φαγητό καθορίζει ότι «τρώμε στην κουζίνα».
Όταν το παιδί αποφασίσει να φάει το παγωτό του στο υπνοδωμάτιο του, του λέμε: «Μπορείς να φας το παγωτό στην κουζίνα ή έξω, αλλά, αν το φας οπουδήποτε αλλού στο σπίτι, θα το πάρω»).
- Οι συνέπειες είναι ολόκληρο κεφάλαιο από μόνες τους. Θα περιοριστούμε να  αναφέρουμε ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πολλές καταστάσεις που δημιουργούνται στις σχέσεις των παιδιών με άλλα παιδιά, με ενήλικες, με αντικείμενα, με δραστηριότητες, με προνόμια που δίνονται στα πλαίσια της οικογενειακής ζωής. Ο προσωρινός χωρισμός ενός παιδιού από το άλλο, του παιδιού από τον ενήλικα, από το αντικείμενο,  από τη δραστηριότητα, από ένα προνόμιο αποτελεί ένα παράδειγμα λογικής συνέπειας, όταν παρουσιάζονται αρνητικές συμπεριφορές στις σχέσεις αυτές.
-Μια άλλη μορφή λογικής συνέπειας είναι η μέθοδος του «θετικού διαλείμματος- παύσης (Time-out)».                                                                                                                                                                                                                                       
Είναι χρόνος και χώρος που δίνεται στο παιδί και στο γονιό, για να ηρεμήσουν και να επανέλθουν σε μια ισορροπία, για να μπορέσουν μετά να προσεγγίσουν το πρόβλημα. Είναι μια αποτελεσματική διαδικασία μάθησης και  μια  θετική εμπειρία, που ενδυναμώνει τα παιδιά να μάθουν αυτοέλεγχο, προωθώντας την αυτοεκτίμηση και την υπευθυνότητα.
-Για τα παιδιά κάτω των 3 χρόνων η μέθοδος αυτή είναι αποτελεσματική, όταν είναι και ο ενήλικας μαζί τους. Σε αυτή την ηλικία χρειάζεται κατανόηση της αναπτυξιακής πορείας του παιδιού και ίσως προέχουν άλλοι μέθοδοι πειθαρχίας, όπως συνεχής επίβλεψη, απόσπαση προσοχής από τα ερεθίσματα που προκαλούν τη μη αποδεκτή συμπεριφορά, επανακατεύθυνση της δραστηριότητας.(μετακίνηση με καλοσύνη και σταθερότητα από αυτό που κάνουν και καθοδήγηση σε δραστηριότητα που μπορούν να κάνουν).

5.  Κάνουμε  συναντήσεις οικογένειας.
-Οι τακτικές συναντήσεις της οικογένειας μπορεί να βοηθήσουν τους γονείς και το παιδί να οικοδομήσουν αίσθημα αμοιβαίου σεβασμού, εμπιστοσύνης, κατανόησης και αγάπης. Διδάσκουν στα παιδιά ότι έχουν αξία, ότι είναι ικανά μέλη της οικογένειας.
-Στις συναντήσεις αυτές που γίνονται σε τακτικό χρόνο, προγραμματισμένο από πριν, τα παιδιά ακόμα και της προσχολικής ηλικίας μπορούν να προσφέρουν θετικά σχόλια και εκτιμήσεις για το κάθε μέλος της οικογένειας, να βοηθήσουν στις λύσεις των προβλημάτων, να σχεδιάσουν την ψυχαγωγία της οικογένειας, να μάθουν να εκφράζουν τις ανάγκες τους και να παίρνουν βοήθεια με θετικό τρόπο.

Κλείνοντας…
Δεν έχουμε βέβαια εξαντλήσει τους τρόπους οικοδόμησης και εφαρμογής της θετικής πειθαρχίας. Δώσαμε μερικά στοιχεία, για να αποτελέσουν πηγή προβληματισμού και σκέψης γύρω από το θέμα των σχέσεων στην οικογένεια.
Οι ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ των παιδιών και των γονιών θέλουν συστηματική δουλειά. Η αλλαγή τόσο η δική μας ως γονείς όσο και του παιδιού χρειάζεται χρόνο.  Όταν υπάρχει συνειδητοποίηση, ενεργό ενδιαφέρον και αγάπη μπορούμε να καθοδηγηθούμε και να καθοδηγήσουμε με τη σειρά τα παιδιά προς την κατεύθυνση της ωρίμανσης, της υπευθυνότητας  και της αυτονομίας.

Πηγές:

• https://www.paidiatros.com/prolipsi/oikogeneia/paidia-afentes-xirismoi-symberiforas

Μαθησιακές δυσκολίες και Δυσλεξια

Λέγοντας Μαθησιακές Δυσκολίες, αναφερόμαστε σε μια διάγνωση που προκύπτει από ειδικές δυσκολίες στην ανάγνωση, τη γραφή, την ορθογραφία, την αριθμητική κ.α., Αυτές επισημαίνονται κάνοντας ειδικά τεστ στα παιδιά. Όταν οι επιδόσεις του παιδιού σε αυτά τα τεστ είναι σημαντικά κατώτερες από τις αναμενόμενες σε σχέση με την ηλικία, το νοητικό επίπεδο και το επίπεδο της τάξης στην οποία φοιτά το παιδί, τότε μιλάμε για μαθησιακές δυσκολίες. 

Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες συνήθως έχουν καθυστέρηση στην ομιλία ή έκφραση στην λόγου, αδυναμία στην ανάγνωση ή στην γραφή, δυσκολία στην λογική επεξεργασία πληροφοριών και επικοινωνία, δυσλεξία, τραυλισμό κ.τ.λ. 

Σε ένα παιδί υπάρχουν ενδείξεις από πολύ μικρή ηλικία ότι θα παρουσιάσει στο μέλλον μαθησιακές διαταραχές. 

Οι μαθησιακές δυσκολίες εμφανίζονται κατά τις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου, όταν ένα παιδί δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις εκπαιδευτικές απαιτήσεις.

Υπάρχουν δύο κατηγορίες μαθησιακών δυσκολιών: οι γενικές μαθησιακές δυσκολίες και οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία). 

Το να καταλάβουμε και μάλιστα έγκαιρα, τις μαθησιακες ιδιαιτερότητες ενός παιδιού, έχει τεράστια σημασία. Έχοντας διαγνώσει έγκαιρα, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το όποιο μαθησιακό πρόβλημα, κάτι που βοηθάει και στο να αποκατασταθεί το παιδί στο σωστό σημείο εκκίνησης για την ηλικία του, αλλά και στην αποφυγή των ψυχολογικών προβλημάτων που του προκαλεί η καθημερινή αποτυχία, ενδεχομένως η κοροϊδία από συμμαθητές και συνεπώς ενδεχόμενη απόρριψη στο σχολείο και στο σπίτι. 

Αν δε συμβεί αυτό από το άμεσο περιβάλλον του παιδιού, η κριτική και η απόρριψη μπορούν να χειροτερέψουν περισσότερο την ήδη φορτισμένη κατάσταση. Οι γονείς συχνά αφήνουν το χρόνο να κυλήσει γιατί δε γνωρίζουν ότι μπορούν να κάνουν κάτι για την ουσιαστική αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, ή φοβούνται να αποδεχτούν ότι το παιδί τους έχει κάποιο πρόβλημα που θα πρέπει να λυθεί πηγαίνοντας το σε κάποιο ειδικό και έτσι (συνήθως) ελπίζουν ότι αυτές οι δυσκολίες του παιδιού τους θα εξαφανισθούν όσο μεγαλώνει. 

Ωστόσο, η έγκαιρη παρέμβαση είναι καθοριστική. Η σωστή συναισθηματική και εκπαιδευτική προσέγγιση του παιδιού είναι δυνατόν να αλλάξει αποφασιστικά τη στάση του απέναντι στο σχολείο. Έχει αποδειχθεί εξάλλου πως όσο πιο έγκαιρα γίνει η διάγνωση, τόσο καλύτερα ένα παιδί αξιοποιεί την βοήθεια που του παρέχεται. Μελέτες επισημαίνουν πως αν παρέμβαση ξεκινήσει νωρίς, τα αποτελέσματα είναι θεαματικότερα. 

Υπάρχουν φυσικά κατάλληλα εκπαιδευμένα άτομα, όπως οι εργοθεραπευτές-λογοθεραπευτές, να αξιολογήσουν τις δεξιότητες του παιδιού ανάλογα με την ηλικία του και ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο που βρίσκεται. Στην συνέχεια φτιάχνουν εξατομικευμένα προγράμματα με συγκεκριμένες δραστηριότητες, ασκήσεις και παιχνίδια. Αν μιλάμε για την προσχολική ηλικία, η βοήθεια από τους ειδικούς, γίνεται κυρίως στους παρακάτω τομείς: γνώσεις, γλώσσα, κίνηση, αυτοεξυπηρέτηση και κοινωνική συμπεριφορά. 

Για την έγκαιρη διάγνωση μαθησιακών προβλημάτων, οι ακόλουθες ενδείξεις μπορούν να βοηθήσουν να εντοπιστούν τα παιδιά που θα αντιμετωπίσουν μαθησιακές δυσκολίες στη μαθητική τους ζωή: 

- Αναγραμματισμός όταν μιλάνε 

- Μπερδεύουν λέξεις που μοιάζουν 

- Έχουν περιορισμένο λεξιλόγιο και κάνουν γραμματικά και συντακτικά λάθη 

- Δυσκολεύονται να αποστηθίσουν τραγούδια 

- Δε μπορούν να διηγηθούν κάτι που τους συνέβη ή να αφηγηθούν μια ιστορία βάζοντας τη σε σωστά χρονικά πλαίσια. Αφήνουν ελλειπείς προτάσεις. 

- Δυσκολεύονται να ονομάσουν αντικείμενα που βρίσκονται στο άμεσο περιβάλλον τους ψάχνοντας να βρουν τη σωστή λέξη καθώς μιλάνε, ή καταφεύγοντας σε χειρονομίες προκειμένου να επικοινωνήσουν με το συνομιλητή τους. 

- Μερικές φορές, δυσκολεύονται να σχεδιάσουν ορισμένα σχήματα 

- Δεν ξέρουν να γράψουν το όνομά τους ή το γράφουν λάθος 

- Συγχέουν γράμματα που μοιάζουν οπτικά 

- Ξεχνάνε εύκολα, για παράδειγμα το πρόγραμμα για το σχολείο την την επόμενη μέρα 

- Ξεχνούν τα πράγματά τους στο σχολείο 

- Αφαιρούνται και αδυνατούν να μείνουν συγκεντρωμένα σε μια δραστηριότητα 

- Δυσκολεύονται να επαναλάβουν με τη σωστή σειρά τις ημέρες της εβδομάδας και τις εποχές.

- δυσκολεύονται στη σωστή χρήση χρονικών επιρρημάτων. 

Η διάγνωση μπορεί να πραγματοποιηθεί στο τέλος της δευτέρας τάξης του δημοτικού, όπου έχει ολοκληρωθεί πλήρως η εκμάθηση της γραφής και της ανάγνωσης μέσα από τη χρήση τεστ ανάγνωσης, κατανόησης, γραφής και ορθογραφίας, ανάπτυξης θέματος, αριθμητικής, και διαφόρων ψυχομετρικών εργαλείων. 

Η δυσλεξία, μια από τις σημαντικές μαθησιακές δυσκολίες, επηρεάζει τη ζωή εκατομμυρίων παιδιών και ενηλίκων σε όλο τον κόσμο, με σημαντικές ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες. 

Εκδηλώνεται σε παιδιά με φυσιολογική ή και ανώτερη ευφυΐα. Δεν πρέπει να συγχέεται με προβλήματα προφορικής έκφρασης ή με χαμηλή νοημοσύνη. Επίσης αφορά μαθητές και ενήλικες, όχι νήπια. 

Η διάγνωση της δυσλεξίας αποτελεί σύνθετη διαδικασία, που δεν περιορίζεται στην παρουσία ορθογραφικών λαθών. Περιλαμβάνει ποικιλία ελλειμμάτων στη γραφή και την ανάγνωση. 

Θα πρέπει φυσικά για να καταλήξουμε εκεί, να είμαστε σίγουροι για τυχόν οργανικές διαταραχές, σωστή σχολική εκπαίδευση, ευνοϊκό οικογενειακό περιβάλλον, φυσιολογική ή και ανώτερη νοημοσύνη, ενώ πρέπει να διαπιστωθεί, βάσει εξειδικευμένων τεστ, ότι η αναγνωστική ηλικία του μαθητή είναι κατά δύο χρόνια χαμηλότερη από τη νοητική του ηλικία. 

Φυσικά, οι επιπτώσεις της δυσλεξίας δεν υπάρχουν μόνο στα γράμματα. Μπορεί να βρίσκεται σε μαθηματικά σύμβολα, σε νότες κλπ. 

Από πολλούς η δυσλεξία θεωρείται γονιδιακά προερχόμενη, δηλαδή ότι συνήθως κληρονομείται από κοντινούς συγγενείς που είχαν αυτή την κατάσταση. Η δυσλεξία έχει ένα χαρακτηριστικό ισόβιου χαρακτήρα, δηλαδή, όσο κι αν το θέλει δεν μπορεί να απαλλαχθεί από αυτό, μπορεί μόνο να βοηθηθεί. 

Μολονότι η ακριβής αιτιολογία του συνδρόμου της δυσλεξίας είναι άγνωστη, φαίνεται ότι έχουμε να κάνουμε με δυσλειτουργία συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου ο οποίος είναι φυσιολογικός κατά τα άλλα, πολλές φορές μάλιστα μπορεί να είναι και μεγαλοφυής. Η εν λόγω δυσλειτουργία αφορά κυρίως το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου που συνδέεται με την ανάπτυξη του γραπτού λόγου. Αυτό στα δυσλεκτικά άτομα συχνά αντισταθμίζεται με την υπερλειτουργία περιοχών του δεξιού ημισφαιρίου, που σχετίζονται με τη φαντασία και τη δημιουργικότητα. 

Έτσι, τους είναι πιο εύκολο να χρησιμοποιούν τη φαντασία τους για να πετύχουν πράγματα. Σκέφτονται περισσότερο με εικόνες του μυαλού παρά με λόγια. Έχουν μια διαισθητική ικανότητα να λύνουν προβλήματα και καταστάσεις. 

Και πως τα βοηθάμε? Είναι η ερώτηση. Πως μπορούμε να εξασκήσουμε τα παιδιά στο να αλλάζουν τρόπο σκέψης για να μπορούν να ανταπεξέλθουν? 

Πλέον, γίνονται νέες μελέτες για τη βοήθεια των παιδιών με βοηθητικά προγράμματα μέσω υπολογιστών, χρησιμοποιώντας λογισμικό για σύνθεση φωνής (χρήση συνθετικής ομιλίας). Στο μέλλον θα πρέπει η βοήθεια αυτή να υπάρχει στα σχολεία καθόλη τη διάρκεια της εκπαίδευσης των παιδιών με δυσλεξία, προς το παρόν όμως, τι καλύτερο μπορούμε να κάνουμε για τα παιδιά αυτά? 

Ποιος θα ήταν ένας αποτελεσματικός τρόπος εκμάθησης στα παιδιά; Είναι γνωστό ότι η επαφή με κάθε μορφή τέχνης αναπτύσσει την αισθητική εμπειρία του ατόμου και καλλιεργεί τη δημιουργική του ικανότητα, καθώς και την ικανότητα του για κριτικό στοχασμό. Φιλόσοφοι και παιδαγωγοί έχουν τονίσει τη συμβολή των τεχνών στην ανάπτυξη της φαντασίας του ατόμου και στη δυνατότητα, που του προσφέρουν να αντιλαμβάνεται την εμπειρική πραγματικότητα μέσα από μια διαφορετική σκοπιά με δημιουργική προοπτική. Από τους βασικούς σκοπούς άλλωστε της εκπαίδευσης είναι η σφαιρική ανάπτυξη του ατόμου σε επίπεδο γνωστικό, ηθικό, κοινωνικό, συναισθηματικό. 

Η αξιοποίηση επομένως της τέχνης στην εκπαιδευτική διαδικασία αποτελεί εγχείρημα μεγάλης παιδευτικής αξίας για το μαθητή. Η σύγχρονη εικαστική δημιουργία σε όλες τις μορφές της, ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, κατασκευές, δρώμενα, video, νέες τεχνολογίες, φωτογραφία μπορούν να ενεργοποιήσουν τις αισθήσεις, να εμπλουτίσουν με ερεθίσματα και εμπειρίες το παιδί, να αναπτύξουν τη φαντασία, να δώσουν νέες γνώσεις, διόδους έκφρασης συναισθημάτων, αντιλήψεων, να ενισχύσουν τη δημιουργικότητα του παιδιού και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. 

Το περιεχόμενο των ασκήσεων και των δραστηριοτήτων της εικαστικής αγωγής διαμορφώνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να ενδυναμώνει και αναπτύσσει τις γνωστικές, αντιληπτικές, σωματικές και συναισθηματικές λειτουργίες του κάθε παιδιού με φυσιολογική ή μη ανάπτυξη. 

Η ζωγραφική και η ψυχολογία είναι δυο τομείς άρρηκτα συνδεδεμένοι μεταξύ τους καθώς ο ένας συμπληρώνει τον άλλο. Έτσι, η δημιουργική διαδικασία στην οποία εμπλέκονται και η ώθηση για καλλιτεχνική αυτοέκφραση βοηθά τους ανθρώπους και ιδίως τα μικρά παιδιά στην επίλυση των συγκρούσεων και προβλημάτων τους, στο να αναπτύξουν διαπροσωπικές δεξιότητες, στη διαχείριση της συμπεριφοράς, στη μείωση του στρες καθώς και στην αύξηση της αυτοεκτίμησης, της αυτογνωσίας και της διορατικότητας. 

Τα παιδιά μέσα από το σχέδιο και τη ζωγραφική παράγουν ποικίλες οπτικές μορφές, η αποκωδικοποίηση των οποίων αποτελούν ισχυρό μέσο αποτύπωσης σκέψεων, ιδεών, συναισθημάτων, προσδοκιών τους. 

Το ίδιο συμβαίνει και με ένα πίνακα ζωγραφικής. Μπορεί να αποτυπώνει συναισθήματα, επιθυμίες, να αφηγείται ένα σημαντικό γεγονός. Η έρευνα έχει ακόμη δείξει ότι η συμβολή των εικαστικών τεχνών συμβάλλει στη θετική στάση των μαθητών προς το σχολείο και κατ’ επέκταση στη σχολική τους επιτυχία. 

Όταν μάλιστα αξιοποιείται στα μαθήματα, οι εικαστικές τέχνες συμβάλλουν στην προσφορά υψηλής ποιότητας μάθησης και μάλιστα δημιουργικής καθώς η γνώση που επιτυγχάνεται είναι ολόπλευρη και σφαιρική (αισθητική, δημιουργική, γνωστική, νοητική, συναισθηματική, κοινωνική). Έτσι, οι μαθητές αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους και αποδίδουν νόημα στον κόσμο γύρω τους . 

Ας μην ξεχνάμε ότι το 50% αυτών που διδάσκονται οι μαθητές της προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας επιτυγχάνεται μέσα από τις εικόνες. Σε κάθε περίπτωση, οι εικαστικές τέχνες αποτελούν αναπόσπαστο και σημαντικό κομμάτι της εκπαίδευσης, αποτελούν διακριτό γνωστικό αντικείμενο και απαιτείται ισότιμη αναγνώριση και αξιοποίησή τους λόγω της μεγάλης παιδαγωγική τους προσφοράς. 

Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ή διάσπαση προσοχής μέσα από ένα συστηματικό πρόγραμμα εκπαίδευσης με βάση τη ζωγραφική και το παιχνίδι αναπτύσσουν τις δεξιότητες τους με ευχάριστο και συνάμα δημιουργικό τρόπο δίχως να παραπονεθούν για κόπωση ή μειωμένο ενδιαφέρον. 

Η μάθηση σε παιδιά με τις συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες και δυσκολίες θα πρέπει είναι εμπλουτισμένη με ασκήσεις και δραστηριότητες που σταδιακά εντείνουν την προσοχή, την αντίληψη και τη συγκέντρωση του παιδιού καθώς και να διατηρούν την περιέργεια, τον αυθορμητισμό και την παιδικότητα της ηλικίας. 

Η στείρα και αυστηρή σε πλαίσια μάθηση αποτελεί τροχοπέδη για την απόκτηση γνώσης και φυσιολογικής ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης των παιδιών με τις συγκεκριμένες δυσκολίες μάθησης. 

Συνεπώς, γίνεται αντιληπτό πως η ζωγραφική και το παιχνίδι διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην πορεία και εξέλιξης της ανάπτυξης του παιδιού και πιο συγκεκριμένα στον τομέα της μάθησης και εκπαίδευσης ικανοτήτων.

Σχετικό βραβευμένο βιντεάκι:

https://www.youtube.com/watch?v=b1b2rHhFajE&feature=emb_logo

ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΤΣΙΓΑΡΟ

Κάπνισμα Τριτογενές - Ένας νέος κίνδυνος του τσιγάρου

Για να προστατευτούν τα παιδιά από το τριτογενές κάπνισμα, οι καπνιστές θα πρέπει όχι μόνο να μην καπνίζουν μέσα στο σπίτι ή στο αυτοκίνητο, αλλά και να αλλάζουν τουλάχιστον σακάκι και να πλένουν τα χέρια τους προτού έλθουν σε επαφή με παιδιά. Πρέπει οπωσδήποτε να ενθαρρυνθούν να κόψουν το κάπνισμα.

Κάπνισμα στην εφηβεία: Πώς πρέπει να δράσει ο γονιός;

Το κάπνισμα στην εφηβεία είναι ένα πρόβλημα που πολλοί γονείς τρέμουν να αντιμετωπίσουν. Ειδικά εάν είναι και οι ίδιοι καπνιστές, έχουν την έγνοια μην αρχίσει και το παιδί τους με τον ίδιο τρόπο τη συνήθεια που τους… ταλαιπωρεί. 

Γιατί καπνίζουν οι έφηβοι;

Έχει μεγάλη σημασία ο γονιός να κατανοήσει γιατί οι έφηβοι ξεκινούν να καπνίζουν:

1. Καπνίζει ο καλύτερος φίλος ή φίλη τους 

2. Θεωρούν ότι έτσι είναι μέσα στο πλαίσιο της παρέας 

3. Το κάνουν για να δείχνουν ότι είναι μεγάλοι

4. Θέλουν να κάνουν επίδειξη δύναμης με τα ρίσκα που παίρνουν 

5. Καπνίζει ο γονιός ή τα αδέλφια και θέλουν να μιμηθούν την πράξη 

6. Δεν έχουν πεισθεί για τις βλαβερές διαστάσεις του καπνίσματος 

7. Δεν ενδιαφέρονται για τις αντικοινωνικές διαστάσεις της συγκεκριμένης συνήθειας

8. Έχουν πολύ στρες και χρησιμοποιούν το κάπνισμα ως χαλαρωτικό

9. Έχουν φίλους που πιστεύουν ότι το τσιγάρο αδυνατίζει

10. Δεν τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο

11. Έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση 

12. Μπορεί να έχουν κατάθλιψη

Τι να κάνετε αν το παιδί σας ήδη καπνίζει

Αν το παιδί ήδη καπνίζει συστηματικά:

-Αναρωτηθείτε για τους λόγους. Καμιά φορά τα παιδιά που καπνίζουν έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, προβλήματα αποδοχής ή απόρριψης, αγχώδεις διαταραχές, μαθησιακές δυσκολίες κ.λπ.

-Δεν πρέπει να έρθετε σε αντιπαράθεση με το παιδί επειδή καπνίζει, αλλά να του δείξετε ότι το σέβεστε και ότι θέλετε να το υποστηρίξετε στην προσπάθειά του να σταματήσει όσο είναι ακόμα καιρός.

-Ας πάτε με το παιδί σας στο γιατρό για να σας μιλήσει κι εκείνος για το κάπνισμα Αν καπνίζετε και οι ίδιοι, συμφωνήστε να ορίσετε μια ημέρα να το κόψετε μαζί.

-Το παιδί θα βοηθηθεί πολύ αν βρει μια αθλητική δραστηριότητα ή αν πηγαίνει καθημερινά σε γυμναστήριο ανεξάρτητα από το πόσο βεβαρημένο πρόγραμμα έχει.

-Καλό θα ήταν να βεβαιωθείτε πως το κάπνισμα είναι η μοναδική κακή συνήθεια της παρέας του παιδιού σας. Κάποιες φορές οι εφηβικές παρέες καπνιστών παράλληλα πίνουν ή έχουν και παραβατική συμπεριφορά, ενώ καμιά φορά μπορεί να δοκιμάζουν και ναρκωτικά.

-Πολλά παιδιά διακόπτουν το κάπνισμα αν τα παροτρύνει σταθερά προς αυτή την κατεύθυνση το αγόρι ή το κορίτσι τους.

-Τα περισσότερα παιδιά λένε ότι το έκοψαν χωρίς να το κόβουν και απλώς καπνίζουν κρυφά. 

Τι να κάνετε για να προλάβετε το παιδί πριν καπνίσει!

-Να είστε ειλικρινείς με το παιδί. Μιλήστε του για την εμπειρία σας με το τσιγάρο, περιλαμβανομένων και των λαθών σας. Αυτό θα το ενθαρρύνει να είναι πιο ανοικτό και ειλικρινές μαζί σας.

– Εξηγήστε στο παιδί ότι πριν από 30 χρόνια που αρχίσατε εσείς το κάπνισμα, το τσιγάρο δεν ήταν ακόμα απαγορευμένη ουσία σε καμία χώρα στον κόσμο. Η κατάσταση άλλαξε ριζικά όταν εσείς πλέον είχατε εθιστεί. 

– Πείτε στο παιδί ότι το τσιγάρο ανήκει λόγω της νικοτίνης στις ουσίες που προκαλούν εθισμό και ανοχή. Όταν δηλαδή το άτομο αρχίσει να καπνίζει, αποζητά συνεχώς τη νικοτίνη (εθισμός) και μάλιστα σε όλο και μεγαλύτερη «δόση» (ανοχή). 

– Ενημερώστε με τρόπο ρεαλιστικό τους έφηβους για τις αρνητικές συνέπειες του τσιγάρου στην υγεία. 

– Η οικογενειακή «εκστρατεία» κατά του καπνίσματος πρέπει να αρχίζει νωρίς, από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού.

– Όσοι έχετε αγχώδη παιδιά καλό είναι να εκφράζετε συχνά το θαυμασμό σας για μερικούς ανθρώπους, μόνον και μόνον επειδή δεν καπνίζουν.

– Ρωτήστε το παιδί σας τι έχει σκοπό να κάνει αν του προσφέρει τσιγάρο κάποιος φίλος ή φίλη. Τι θα πει; Πώς θα αρνηθεί χωρίς να νιώσει «απαράδεκτος» ή «απαράδεκτη»; Το έχει προβληματίσει μήπως ήδη το όλο ζήτημα; 

– Να το κάνετε να προβληματιστεί για τους λόγους που πραγματικά θα ήθελε να μην καπνίζει και να έχει έτοιμα τα δικά του επιχειρήματα. Έτσι, όταν προκύψει το ζήτημα, δεν θα βρεθεί απροετοίμαστο και αμήχανο. 

– Επιμείνετε στα κοινωνικά μειονεκτήματα του τσιγάρου γιατί κατά βάθος το παιδί ξεκινά το κάπνισμα για κοινωνικούς λόγους, επιδιώκοντας να χαλαρώσει, να νιώσει άνετο και να ενταχθεί σε μία ομάδα. 

- Εξηγήστε επίσης στο παιδί ότι δεν καπνίζουν όλοι στη συντροφιά του, οπότε το επιχείρημα «θέλω να καπνίζω σαν όλους τους άλλους» δεν μπορεί να ευσταθεί. Δεν θα ήταν δηλαδή εξίσου σημαντικοί για εκείνον και εξίσου φίλοι του σε περίπτωση που δεν κάπνιζαν;

– Αν ο έφηβος ασχολείται με σπορ τονίστε ότι το κάπνισμα θα επηρεάσει και την αθλητική, αλλά αργότερα και την ερωτική του επίδοση. 

– Τονίστε ότι ουσιαστικά το τσιγάρο μειώνει την ελευθερία τους.

Το παιδί μου μυρίζει … τσιγάρο!

Η Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνες, είναι μια από τις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά στη χρήση καπνού. Έχει βρεθεί όμως, ότι μόνο 1 στα 10 παιδιά, ηλικίας 13 έως 15 ετών, καπνίζει στη χώρα μας. Παρόλ’ αυτά, πολλές φορές οι γονείς καλούνται να αντιμετωπίσουν μία κατάσταση όπου έχουν αντιληφθεί ότι το παιδί τους καπνίζει.

Ακολουθούν μερικές συμβουλές για το τι μπορούν οι γονείς να κάνουν σε τέτοιες περιπτώσεις: 

• Ανακαλύπτοντας ότι το παιδί σας καπνίζει είναι πολύ σημαντικό να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας, να μην επιπλήξετε, να μη φωνάξετε και να μην ασκήσετε σωματική βία στο παιδί. Αντιθέτως, είναι καλό να καταστεί σαφές στο παιδί η διάθεσή σας να συζητήσετε ήρεμα μαζί του αυτό που μάθατε.

• Προχωρήστε λοιπόν σε μια εις βάθος συζήτηση με τον ανήλικο σχετικά με τους λόγους που τον οδήγησαν στην απόφαση έναρξης του καπνίσματος. Οι λόγοι φυσικά είναι πολλοί και διαφορετικοί σε κάθε περίπτωση αλλά η επιρροή της παρέας και το γονεϊκό πρότυπο αποτελούν τους βασικότερους παράγοντες κινδύνου. Άλλοι λόγοι μπορεί να είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η δυσκολία προσαρμογής, τα προβλήματα στο σχολείο ή στο σπίτι κ.α.

• Εκθέστε τις αρνητικές συνέπειες του καπνίσματος. Το παιδί πρέπει να ξέρει τις επικίνδυνες χημικές ουσίες που περιέχει το τσιγάρο, τη δύναμη του εθισμού, την επίδραση της νικοτίνης, το χρηματικό κόστος και τις υπόλοιπες συνέπειες του καπνίσματος.

• Επισημάνετε τα οφέλη της διακοπής του καπνίσματος. Αναφέρετε πώς βελτιώνεται σταδιακά η υγεία της καρδιάς, των πνευμόνων και των υπόλοιπων ζωτικών οργάνων με τη διακοπή του καπνίσματος.

• Δηλώστε τη στήριξή σας και τη βοήθειά σας στην προσπάθεια του παιδιού να διακόψει το κάπνισμα. Επιβραβεύστε το παιδί σε κάθε μικρό ή μεγάλο βήμα κάνει προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι πολύ σημαντικό για το παιδί να σας νιώθει δίπλα του και όχι απέναντί του.

• Προτρέψτε το παιδί να ξεκινήσει μια αθλητική δραστηριότητα. Η φυσική άσκηση έχει ευεργετική επίδραση στο σώμα και στο πνεύμα ενώ ταυτόχρονα κρατάει το άτομο μακριά από τις εξαρτήσεις.

• Τονίστε στο παιδί το δικαίωμά του να αποφασίζει το ίδιο για τη ζωή του και δείξτε του τον τρόπο να αντιστέκεται στην πίεση των συνομηλίκων του.

• Βοηθήστε, τέλος, το παιδί να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του και τη θετική του αυτοεικόνα.

7 τρόποι για να μην καπνίσει ποτέ το παιδί σας!

Το να πείσουμε το παιδί μας να μη μάθει το κάπνισμα αποτελεί μία ακόμα «μάχη» στην ανατροφή τους, καθώς το κάπνισμα εκτός από βλαβερό είναι πράξη κοινωνική που δείχνει έλλειψη σεβασμού προς τους γύρω μας. Αν και στους ενήλικες κίνητρο για την διακοπή του καπνίσματος είναι η προστασία της υγείας τους από θανατηφόρες παθήσεις, πρόσφατη έρευνα στην Ελλάδα έδειξε ότι οι έφηβοι καθόλου δεν ενδιαφέρονται για τον καρκίνο, τις καρδιακές προσβολές και όλα τα άλλα προβλήματα υγείας που μπορεί να προκαλέσει το τσιγάρο. Ήδη από την ηλικία των 15 ετών, περισσότερο τα αγόρια και λιγότερο τα κορίτσια, όχι μόνο αγοράζουν το πρώτο τους πακέτο αλλά και εθίζονται στο τσιγάρο.

Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν για να αποτρέψουμε το παιδί μας από το κάπνισμα;

 1. Δώστε το καλό παράδειγμα   Όπως στα περισσότερα πράγματα, έτσι και στο κάπνισμα, το παράδειγμα το δικό μας αλλά και η γενικότερη στάση μας απέναντι σε αυτό έχει πολλά να προσφέρει στην αντίληψη του παιδιού, του αυριανού εφήβου και μελλοντικού ενήλικα- σχετικά με το τσιγάρο. 

2. Μη διστάσετε να του δείξετε εικόνες από το τι μπορεί να προκαλέσει το κάπνισμα Είναι μια μέθοδος πολύ διαδεδομένη στον εξωτερικό κυρίως. Όσο τρομακτικό κι αν τους φανεί το θέαμα μιας ακτινογραφίας με μαύρους πνεύμονες, τόσο θετικά θα λειτουργήσει. 

3. Μιλήστε του και για τα άμεσα αποτελέσματα του καπνίσματος Τα παιδιά σπάνια ανησυχούν για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες, μια που όπως είναι φυσιολογικό πιστεύουν ότι έχουν απεριόριστο χρόνο για τα πάντα.

 4. Μυήστε το στον αθλητισμό Άλλος ένας αποτελεσματικός τρόπος για να αποφύγουν τα παιδιά το κάπνισμα είναι με το να συμμετέχουν σε διάφορες δραστηριότητες, αθλητικές ή άλλες, καθώς έτσι θα έχουν λιγότερο χρόνο για να καπνίσουν

5. Μην παρουσιάζετε έμμεσα το κάπνισμα ως φυσιολογική ρουτίνα.Τα παιδιά που ζουν με καπνιστές έχουν δυο ως τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να καπνίσουν όταν γίνουν έφηβοι.  

6. Μιλήστε του με ειλικρίνεια. Μιλήστε του για την εμπειρία σας με το τσιγάρο, περιλαμβανομένων και των λαθών σας. Αυτό θα το ενθαρρύνει να είναι πιο ανοικτό και ειλικρινές. 

7. Αποφύγετε την τιμωρία και την σκληρή κριτική Το ζήτημα του καπνίσματος έχει πολλές παραμέτρους που δε μπορούμε πάντα να ελέγξουμε, μια που τα παιδιά και οι έφηβοι συχνά επηρεάζονται από κοντινούς φίλους, αγνοώντας τους κινδύνους και δίνοντας έμφαση στην εικόνα που θα σχηματίσουν οι άλλοι.

Πηγές:

• https://www.imommy.gr/2013/06/27/6-tropoi-gia-na-mhn-arxisei-pote-to-paidi-mas-to-kapnisma/

• https://www.paidiatros.com/prolipsi/perivalon/tertiary-thirdhand-smoking

• https://www.tlife.gr/family/efivos/kapnisma-stin-efiveia-pos-prepei-na-drasei-o-gonios/541133/

• https://www.hamogelo.gr/gr/el/ta-nea-mas/to-paidi-mou-mirizei-hellip-tsigaro/

Η ΤΣΙΧΛΑ (τσιχλόφουσκα) και τα παιδιά

Τι είναι η τσίχλα? Η τσίχλα είναι μαλακή και συμπαγής ουσία που παράγεται για διαρκή μάσηση και όχι για κατάποση. Μη νομίζετε όμως ότι ανακαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια...H τσίχλα υπήρχε από τη Νεολιθική περίοδο σε διάφορες μορφές.

Στη Φινλανδία βρέθηκε τσίχλα 5.000 ετών από φλοιό Σημύδας, στην οποία πάνω υπήρχαν αποτυπώματα δοντιών. Το υλικό από το οποίο κατασκευάζονταν οι τσίχλες θεωρείτο ιδιαίτερα ωφέλιμο από ιατρικής απόψεως.

Οι Αζτέκοι έπαιρναν μία ουσία από ένα φυσικό δέντρο τσίχλας, την οποία χρησιμοποιούσαν σε καθημερινή βάση για να κολλάνε πράγματα μεταξύ τους.

Κάποιες μορφές τσίχλας, χρησιμοποιήθηκαν και στην Αρχαία Ελλάδα. Οι αρχαίοι Έλληνες μασούσαν τσίχλα μαστίχας, ουσία που προέρχεται από το μαστιχόδεντρο. 

Πολλοί άλλοι πολιτισμοί μασούσαν ουσίες τύπου τσίχλας, οι οποίες προέρχονταν από φυτά ή ρητίνες.

Για παράδειγμα, οι Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής μασούσαν ρητίνη από έλατα.

Οι άποικοι της Νέας Αγγλίας πήραν την πρακτική αυτή και το 1848 ο Τζον Κέρτις ανέπτυξε και πούλησε την πρώτη εμπορική τσίχλα. Γύρω στο 1850 μία τσίχλα κατασκευασμένη από κερί παραφίνης αναπτύχθηκε και έγινε η πιο δημοφιλής.

Περίπου το 1860 ο Τζον Κόλγκαν, δημιούργησε την πρώτη αρωματισμένη τσίχλα. Ο Κόλγκαν ανέμειξε ζάχαρη άχνη με τολουταίο (μια σκόνη που λαμβάνεται από ένα εκχύλισμα του δέντρου βάλσαμο) και δημιούργησε μικρά μπαστούνια αρωματισμένης τσίχλας.

Η σύγχρονη τσίχλα αναπτύχθηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1860 από τον Τόμας Άνταμς. Ο Τόμας Άνταμς αρχικά στόχευε στη χρήση της ως ελαστικό υποκατάστατο, κάτι που όμως δεν πέτυχε και έτσι το 1871 την προώθησε στην αγορά ως τσίχλα υπό την σημερινή γνωστή μορφή.

Μόλις βγήκε στην αγορά, αμέσως έγινε δημοφιλής. Μέχρι και σήμερα που τη μασάμε φανατικά, είτε για τη γεύση της, είτε για να κρατάμε απασχολημένο το στόμα όταν προσπαθούμε να κόψουμε το τσιγάρο, είτε σαν έναν τρόπο να μειώσουμε το τσιμπολόγημα.

Πέρα από αυτά, η τσίχλα επηρεάζει με διάφορους τρόπους, αναπάντεχους θα λέγαμε, τον οργανισμό μας!

Οι τσίχλες σήμερα κατασκευάζονται από φυσικά ή συνθετικά συστατικά, συντηρητικά, αρωματικές και γλυκαντικές ουσίες.

-Σύμφωνα με έρευνα, μασώντας τσίχλα για 10 λεπτά με το φυσικό υποκατάστατο ζάχαρης «ξυλιτόλη», μειώνεται ο κίνδυνος τερηδόνας, ειδικά όταν καταναλώνεται μετά από τα γεύματα. -Με αυτό τον τρόπο, καταστρέφουμε έως και 100.000 βλαβερά για τα δόντια μας βακτήρια.

–Φυσικά, η τσίχλα θα πρέπει να είναι χωρίς ζάχαρη (αφού η ζάχαρη κάνει το αντίθετο από το επιθυμητό, θρέφει τα βακτήρια). --Δεν θα πρέπει να τη μασάμε για περισσότερα από δέκα λεπτά, γιατί οι τσίχλες ξυλιτόλης αυξάνουν την οξύτητα του σάλιου, ιδιαίτερα όταν έχουν γεύση φρούτων, γεγονός επιβλαβές για το σμάλτο των δοντιών. --Μετά από αυτό το χρονικό όριο δεν συγκρατεί πια τα μικρόβια, τα οποία έτσι επιστρέφουν μέσα στο στόμα. --Επίσης όταν καταναλώνονται ανεξέλεγκτα, μπορεί να προκαλέσουν στομαχικές διαταραχές και διάρροια.

Ας περάσουμε λοιπόν πιο συγκεκριμένα στη σχέση της τσίχλας με τα παιδιά.

Τα πιο πολλά παιδιά κάτω των 4 ετών, δεν αντιλαμβάνονται το πώς μπορούν να μασούν συνέχεια μία τσίχλα κρατώντας την στο στόμα τους και πετώντας την όταν τη βαρεθούν, με αποτέλεσμα να την καταπίνουν.

Μετά την ηλικία των 4, συνίσταται από τους ειδικούς να δοκιμάσετε πρώτα με τις τσίχλες που είναι σαν στικ ή σαν φυλλαράκι, και όχι με τσίχλες τύπου μπαλίτσας ή κύβου. Για αρχή δώστε του ένα μικρό κομματάκι για να δείτε τι θα κάνει με αυτό. 

Αν δείτε ότι μπορεί να τη μασήσει τότε δώστε του και το υπόλοιπο.

Μπορεί η αγαπημένη τσίχλα του παιδιού να του προκαλεί υπερδιέγερση; Αυτό δείχνει μια έρευνα που έριξε την ευθύνη σε ένα βασικό συντηρητικό που υπάρχει στις περισσότερες τσίχλες. Σύμφωνα ωστόσο με την ευρωπαϊκή αρχή διατροφικής ασφάλειας τα στοιχεία δεν είναι επαρκή για την απαγόρευση αυτής της ουσίας στα τρόφιμα. 

Πολλά σχολεία απαγορεύουν το μάσημα τσίχλας, καθώς αρκετοί μαθητές τις κολλάνε κάτω από τα θρανία ή τις καρέκλες. Το μάσημα της τσίχλας θεωρείται ικανό να αποσπάσει την προσοχή ενός μαθητή, ενώ μπορεί να μεταφέρει ασθένειες ή βακτήρια σε άλλους μαθητές.

Γενικότερα, το να μασάει ένα παιδί τσίχλα, έχει σίγουρα και θετικά και αρνητικά.

Ας δούμε τα θετικά:

1. Κάνει καλό στα δόντια! Βοηθά στην έκκριση επιπλέον σάλιου, το οποίο είναι το καλύτερο εργαλείο μας ενάντια στην τερηδόνα. Το σάλιο περιέχει ουσίες που καταπολεμούν τα βακτηρίδια και βοηθούν στην αποκατάσταση των ζημιών που προκαλούν αυτά στα δόντια. Η έκκριση σάλιου διευκολύνει επιπλέον και τη διαδικασία της πέψης.

2. Βοηθά την ανάπτυξη στοματοκινητικών δεξιοτήτων. Ενισχύει την κινητικότητα των δομών που υποστηρίζουν στοματικές λειτουργίες, όπως η γλώσσα. 

3. Βοηθά τη διατήρηση κατάλληλης στάσης σώματος για περισσότερο χρόνο. Κατά τη μάσηση ενεργοποιούνται ταυτόχρονα και ορισμένοι μύες της ωμικής ζώνης και του κορμού, βελτιώνοντας σε ένα βαθμό τη στάση μας.

4. Ενισχύει την απόδοση σε οπτικοκινητικές δραστηριότητες καθώς βοηθά στην οπτική εστίαση.

5. Ενισχύει την ικανότητα εστίασης της προσοχής. Η διαδικασία της μάσησης επιταχύνει τους χτύπους της καρδιάς μας και αυξάνει τη ροή οξυγόνου προς τον εγκέφαλο, διευκολύνοντας τη συνεργασία των δύο εγκεφαλικών ημισφαιρίων. Βοηθά το σώμα και το μυαλό να παραμένουν σε ετοιμότητα για δράση/σκέψη/μάθηση, διατηρώντας κατάλληλη εγρήγορση.

6. Ενδυναμώνει τη μνήμη. Έρευνες έχουν δείξει ότι η μάσηση τσίχλας βελτιώνει τη μνήμη, καθώς συμβάλλει στην αύξηση ροής αίματος κι έτσι αυξάνεται η δραστηριότητα στην περιοχή του εγκεφάλου που είναι σημαντική για τη μνήμη (το μάσημα, επηρεάζει οκτώ διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου).

7. Μειώνει συμπτώματα άγχους. Η ρυθμική κίνηση του μασήματος βοηθά στην απελευθέρωση εντάσεων. Όταν έχουμε άγχος, συνήθως μασάμε μια τσίχλα, η οποία πράγματι βοηθάει στη χαλάρωση, λόγω εκτόνωσης του άγχους με αυτό τον τρόπο.

8. Περιορίζει τη συνεχή αναζήτηση ανθυγιεινών σνακ. Έχει αποδειχθεί ότι αν μασάμε, μία τσίχλα την ημέρα, καταναλώνουμε 68 θερμίδες λιγότερες σε κάθε γεύμα, χωρίς να έχουμε την επιθυμία να τις αναπληρώσουμε.

Από την άλλη όμως, υπάρχει μελέτη που λέει ότι η μάσηση τσίχλας πριν το γεύμα, κυρίως αν η τσίχλα έχει γεύση δυόσμου ή μέντας, αυξάνει την επιθυμία μας για λιπαρά φαγητά ενώ δίνει μια πικρή γεύση στα φρούτα και τα λαχανικά. Έτσι είναι πιθανότερο να προτιμήσουμε μια μερίδα τηγανητές πατάτες αντί για μια σαλάτα με μπρόκολο!

Τι από τα δυο ισχύει? Παν μέτρον άριστον είναι η απάντηση.

9. Καλύτερα τσίχλα, παρά μολύβι ή νύχια! Όταν το στόμα είναι ήδη απασχολημένο, δεν αναζητά μη βρώσιμα πράγματα (μολύβια, νύχια, μανίκια, μαλλιά κλπ) για να ασχοληθεί!

10. Βουλωμένα αυτιά? Τέλος! Είναι γνωστό, μασάς μια τσίχλα και ξεβούλωσαν!

11. Τέλος, φυσικά και έχει πλάκα! Τι πιο εύθυμο από το να μασάς τσίχλα μαζί με φίλους και να συναγωνίζεστε στις μεγαλύτερες φούσκες, ή ποιος μασάει πιο δυνατά ή ένα σωρό παιχνίδια που εκείνη τι στιγμή σκαρφίζονται τα μικρά μας?

Στα αρνητικά τώρα:

Προκαλεί στομαχικές διαταραχές: Η υπερβολική χρήση της τσίχλας, αν μασάμε δηλαδή τσίχλα από το πρωί μέχρι το βράδυ, προκαλεί πόνους στο στομάχι κυρίως αν είναι άδειο. Διεγείρει τα γαστρικά υγρά με αποτέλεσμα να προκληθεί δυσπεψία, γαστρίτιδα ακόμα και έλκος. Μασάμε με μέτρο λοιπόν!

Πονοκέφαλος: Όταν μασάμε πολλές φορές την ημέρα τσίχλα, προκαλούνται ζαλάδες ή πονοκέφαλοι. Η τσίχλα, περιέχει ασπαρτάμη, η οποία σε μεγάλες ποσότητες, έχει αυτά τα συμπτώματα.

Πολλά παιδιά (και ενήλικοι) καταπίνουν την τσίχλα που μασάνε. Κάτι που ακούγεται επίφοβο, στην πραγματικότητα όμως δεν είναι τρομερό, καθώς οι τσίχλες μεταβολίζονται κανονικά από το στομάχι. Αρκεί βέβαια να μην υπερβάλλουμε!

Η κατάποση μιας μεγάλης μάζας τσίχλα ή πολλά μικρά τεμάχια τσίχλας σε σύντομο χρονικό διάστημα, μπορεί να εμποδίσει το πεπτικό σύστημα σε σπάνιες όμως περιπτώσεις. Η εντερική απόφραξη είναι πιθανό να συμβεί όταν η τσίχλα καταπίνεται μαζί με ξένα αντικείμενα, όπως κέρματα ή όταν καταπίνεται με μη εύπεπτα υλικά όπως είναι οι ηλιόσποροι.

Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ένα: να μασάτε τσίχλα αλλά με μέτρο! Ναι μεν συνιστάται η μάσηση τσίχλας χωρίς ζάχαρη ιδιαίτερα μετά τα γεύματα, όμως δε θα πρέπει σε καμιά περίπτωση να αντικαταστήσει το βούρτσισμα με οδοντόκρεμα τουλάχιστον 2 φορές την ημέρα!

Χριστούγεννα και παιδιά

1. Ζήσε τις ημέρες αυτές, όπως τους πρέπει 

Το ότι είσαι γονιός δεν σημαίνει πως πρέπει να περάσεις τις ημέρες αυτές τις γιορτινές σαν οποιεσδήποτε άλλες ημέρες. Έχω νιώσει κι εγώ τα Σαββατοκύριακα να περνούν όπως οποιαδήποτε άλλη ημέρα της εβδομάδας αλλά τα Χριστούγεννα το γλεντάμε! 

2. Θέσε χαμηλούς στόχους- έχε μικρές προσδοκίες 

Μικρά παιδιά έχεις (και έχω), ας μην κλείσεις τραπέζι στο πιο ακριβό εστιατόριο/ ξενοδοχείο/ χειμερινό θέρετρο για το ρεβεγιόν. Είναι πολύ πιθανό κάτι να στραβώσει και να στεναχωρηθείς διπλά και τριπλά στο τέλος. Οπότε, κλείσε εισιτήρια για το θέατρο που ακυρώνονται εύκολα και στόχευσε να σε βρει η αλλαγή του χρόνου ξύπνια! 

3. Οι αρρώστιες είναι μέσα στο πρόγραμμα 

Μην κάνεις προσευχές να μην αρρωστήσουν τα παιδιά στις γιορτές. Είναι πολύ πιθανό να αρρωστήσουν anyway, οπότε αξιοποίησε το χρόνο σου, να έχεις έτοιμο φαρμακείο στο σπίτι ή τη βαλίτσα για να μην ψάχνεις ανήμερα Χριστουγέννων εφημερεύον φαρμακείο στις εξοχές, για να βρεις αντιπυρετικό σιρόπι. 

4. Πρόσεξε πότε θα ταξιδέψεις 

Ετοιμάζεις ταξίδι; Στους δρόμους της χώρας μας, εύκολα, από ένα χιονάκι, μια βροχούλα, ένα τροχαίο, μπορεί να εγκλωβιστείς με τα παιδιά στο αυτοκίνητο για ώρες, κάτι που δεν, επαναλαμβάνω, ΔΕΝ θέλουμε! Προτίμησε να ταξιδέψεις σε ημέρα και ώρα που δεν είναι αιχμής, ιδανικά το βράδυ, που τα παιδιά κοιμούνται έτσι κι αλλιώς.

5. Κάνε πρωτοχρονιά με την οικογένειά σου 

Δεν χρειάζεται να πάρεις τα όρη και τα άγρια βουνά μαζί με τα παιδιά. Αν θέλεις να το κάνεις πάντως, κανείς δεν σε εμποδίζει. Φρόντισε τις ημέρες αυτές να τις μοιραστείς με την οικογένειά σου, που στα plus, και αφιλοκερδώς θα φυλάξουν τα παιδάκια σου για να βγεις μια βόλτα με το ταίρι σου.

6. Απόφυγε τα ψώνια στα μεγάλα εμπορικά κέντρα 

Είναι πολύ πιθανό να εγκλωβιστείς στην προσπάθεια να παρκάρεις σε κάποιο εμπορικό με το μωρό να πλαντάζει στο κλάμα στο πίσω κάθισμα, κι ενώ έχεις ξεχάσεις το μπουκάλι με το νερό του . Γενικά, οι αγορές με μωρά σε ένα πολυσύχναστο κέντρο, όπου κανείς δεν θα σου παραχωρήσει τη σειρά του για να φτάσεις ταχύτερα στο ταμείο, θα σε βγάλουν από το πνεύμα των άγιων ημερών. 

7 . Θυσίασε λίγο ύπνο: 

Μπορεί το νέο έτος ή ημέρα των Χριστουγέννων να σε βρει κατάκοπη, όμως προσπάθησε να βάλεις τα παιδιά για ύπνο χωρίς να κοιμηθείς κι εσύ. Οι αργίες αυτές, αποτελούν ιδανική περίσταση για να βρείτε ξανά το ρομάντζο με το ταίρι σου. 

8. Φτιάξε αναμνήσεις: 

Μπορεί να μην το συνειδητοποιήσεις αλλά τα πρώτα Χριστούγεννα ή οι πρώτες γιορτινές ημέρες με τα παιδιά στο σπίτι, θα σου μείνουν αξέχαστες. Όσο κουραστικές κι αν είναι οι γιορτές αυτές, με όλα τα αναπάντεχα που μπορεί να συμβούν, θα γίνουν αναμνήσεις που κάποτε θα διηγείσαι και θα χαμογελάς! 

9. Πάρε όση βοήθεια σου προταθεί: 

Τα μεγάλα οικογενειακά δείπνα, με γαλοπούλα, χοιρινό με κάστανα, είναι πολύ ωραία πρότζεκτ, αν δεν κυνηγάς νήπια, δεν θηλάζεις βρέφη και έχεις να κοιμηθεί από το 2017. Οπότε, δείξε αντίσταση στον πειρασμό της Βέφας που θα ξυπνήσει μέσα σου, και φάε το γιορτινό φαγάκι που θα ετοιμάσει η μαμά σου, η πεθερά σου,το delivery. 

Αν πάλι δεν υπάρχει κανείς να σε βοηθήσει, φτιάξε την πιο νόστιμη και γρήγορη συνταγή σου, χωρίς να κοπιάσεις. 

10. Kάνε κάτι που έκανες στις γιορτές όταν ήσουν ακόμα εργένισσα ή προτού αποκτήσεις παιδιά: 

6 ιδέες για αξέχαστα Χριστούγεννα με τα παιδιά

Έχουμε αρχίσει να μετράμε αντίστροφα για τη μεγαλύτερη και πιο λαμπερή εορτή του χρόνου. Γιορτή που ενθουσιάζει ολόκληρη την οικογένεια και ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά, με όλα αυτά τα στολίδια και τα λαμπιόνια να ζωντανεύουν το παραμύθι που έχουν στην φαντασία τους.

1. Η αντίστροφη μέτρηση 

Φτιάξτε μαζί ένα ημερολόγια αντίστροφης μέτρησης μέχρι τα Χριστούγεννα ή/και την Πρωτοχρονιά για να ενισχύσετε το αίσθημα της προσμονής. Με πολύ απλά υλικά δημιουργήστε μια ωραία χειροτεχνία που θα κρεμάσετε στον τοίχο και κάθε μέρα θα δείχνει πόσες ημέρες απομένουν για τα Χριστούγεννα.

2. Η μαγεία του παραμυθιού 

Στα καλά βιβλιοπωλεία θα βρείτε εξαιρετικά παιδικά βιβλία με μικρές Χριστουγεννιάτικες ιστορίες, για κάθε ηλικία. Διαλέξτε αυτό που πιστεύετε ότι ταιριάζει στο δικό σας παιδί και διαβάστε παρέα μια συναρπαστική ιστορία κάθε βράδυ.

3. Μια γιορτινή βόλτα 

Αυτή την εποχή οργανώνονται πολλές, χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις σε δήμους, εμπορικά κέντρα ή με ιδιωτική πρωτοβουλία στις οποίες μπορείτε να συμμετάσχετε μαζί με τα παιδιά σας. Αναζητήστε τις και “σπάστε” την ρουτίνα του αυστηρού, καθημερινού προγράμματος. Αν πάλι δεν προλαβαίνετε, κάνετε απλά μια βόλτα με τα πόδια, ή ακόμα και με το αυτοκίνητο στα στολισμένα μαγαζιά της πόλης σας και αμέσως θα δείτε την διάθεσή σας να αλλάζει.

4. Γράμμα στον Άγιο Βασίλη 

Αν δεν μπορεί να το γράψει ακόμα μόνο του, γράψτε το μαζί. Αφήστε το να προσθέσει το όνομα του και να το διακοσμήσει με αυτοκόλλητα και ό,τι άλλο θέλει. Βάλτε το σε ένα φάκελο και πείτε του πού πρέπει να το τοποθετήσει για να μπορέσει να το “βρει” ο Άγιος Βασίλης. Στο τέλος, δεν θα πιστεύετε πόσο έντονα θα σας έχει αγγίξει το “Christmas Spirit” και με τι πάθος θα απαντάτε σε γλυκές & αθώες ερωτήσεις όπως: “Μαμά, πότε θα περάσει; Πόσους ταράνδους θα έχει μαζί του;”

5. “Γλυκά Χριστούγεννα” 

Χριστούγεννα χωρίς λιχουδιές, δεν υπάρχουν!

Φτιάξτε τα κλασσικά & αγαπημένα γλυκά παρέα με τα παιδιά σας. Τα μικρά χεράκια μπορούν πολύ εύκολα να πλάσουν μικρά μελομακάρονα και κουραμπιέδες. Τα χριστουγεννιάτικα μπισκότα, είναι ακόμη μια αγαπημένη δραστηριότητα των παιδιών αφού όταν ψηθούν μπορούν να τα διακοσμήσουν με σοκολάτα, κουφετάκια χρωματιστά, κα. και να τα προσφέρουν σε φίλους και συγγενείς! 

Για τους πιο απαιτητικούς μικρούς και μεγάλους ζαχαροπλάστες τα γλυκά σπιτάκια “Gingerbread house” έχουν την τιμητική τους και την δική τους μαγεία! Οι μυρωδιές θα σας ταξιδέψουν και αν στα αυτιά σας φτάνουν χριστουγεννιάτικες μελωδίες, τότε η εμπειρία θα είναι μοναδική! 

6. Στολίστε το σπίτι σας 

Αφιερώστε μια χαλαρή ημέρα στον χριστουγεννιάτικο στολισμό του σπιτιού σας που παραμένει η πιο αγαπημένη οικογενειακή υπόθεση. Δώστε στα παιδιά την πρωτοβουλία να επιλέξουν πού και πώς θα μπουν τα στολίδια και εσείς επιμεληθείτε γωνιές και σημεία του σπιτιού που απαιτούν μεγαλύτερη προσοχή.

Μεταφέρετε το γιορτινό κλίμα και στα παιδικά υπνοδωμάτια καρφιτσώνοντας μερικά στολίδια πάνω στην κουρτίνα ή κρεμώντας καραμελένια μπαστουνάκια, γλειφιτζούρια ή κορδέλες με μπάλες.

Η χριστουγεννιάτικη περίοδος είναι αποκλειστικά αφιερωμένη στους μικρούς πρωταγωνιστές της ζωής, τα παιδιά, και είναι έτοιμη να τους χαρίσει “μαγικές” στιγμές που θα θυμούνται για πάντα! 

7 δραστηριότητες για τα Χριστούγεννα… μαζί με τα παιδιά σας! 

Διασκεδάστε με τα παιδιά σας μέσα από επτά Χριστουγεννιάτικες ιδέες και «δεθείτε» περισσότερο σαν οικογένεια. Οι αργίες των εορτών αποτελούν μια έξυπνη ευκαιρία για να ξεφύγετε από τη ρουτίνα και να ανεβάσετε τη διάθεση της οικογένειάς σας στα ύψη! Ήρθε η ώρα για να κάνετε βόλτες με τα παιδιά σας, να χαμογελάσετε με μια Χριστουγεννιάτικη ταινία και να φτιάξετε μαζί μια γιορτινή κατασκευή. Παρακάτω θα βρείτε επτά δραστηριότητες για να περάσετε όμορφες στιγμές με τα παιδιά σας τις φετινές γιορτές… 

Επισκεφθείτε τον Άγιο Βασίλη στα Χριστουγεννιάτικα χωριά

Είτε στην Αθήνα, είτε τη Θεσσαλονίκη, τα Χριστουγεννιάτικα events θα βρεθούν στο κέντρο των γιορτών. Εκεί θα υπάρχουν εργαστήρια παιχνιδιών, παγοδρόμια, σπιτάκια με γλυκίσματα και live εορταστική μουσική. Βγείτε στο κέντρο με τα παιδιά σας και αφήστε τα να βγάλουν μια φωτογραφία με τον Αϊ Βασίλη και τα ξωτικά ή να δώσουν τη λίστα με τις επιθυμίες τους. Τα παιδιά θα θυμούνται αυτή την εμπειρία για πάντα! 

Διαβάστε του ένα Χριστουγεννιάτικο βιβλίο δίπλα στο τζάκι

Καθίστε δίπλα στο τζάκι, ανάψτε μερικά κεράκια και διαβάστε του ένα Χριστουγεννιάτικο βιβλίο. Με βαθιά φωνή, προσπαθήστε να κάνετε ζωντανή την ανάγνωσή σας, δείχνοντάς του παράλληλα τις εικόνες. Αφήστε το να πιει το «βραδινό» γάλα του και να κοιμηθεί μέσα στην αγκαλιά σας. Ενδεικτικά, μερικά από τα πιο όμορφα Χριστουγεννιάτικα βιβλία είναι τα εξής: «Το παιδί και το όνειρο» της Κάρμεν Ρουγγέρη, «Ένα δώρο για τον Αϊ-Βασίλη: Μια μαγική 3-D περιπέτεια» του David Wood, «Χριστουγεννιάτικη συναυλία στο δάσος» της Fiona Watt κ.α. 

Μετατρέψτε μια νύχτα… σε βραδιά «Χριστουγεννιάτικων ταινιών»!

Δεν υπάρχει παιδί που να μην λατρεύει τις Χριστουγεννιάτικες ταινίες, όπως είναι «To πολικό express», το «Μόνος στο Σπίτι 1», το «Μπετόβεν: Χριστουγεννιάτικη Περιπέτεια» και το «Ο γιος του Άι-Βασίλη». Καθίστε οικογενειακώς στο σαλόνι, φτιάξτε ποπ κορν και ζεστή σοκολάτα και απολαύστε τη μαγεία του κινηματογράφου. Το χαμόγελο των παιδιών σας δεν θα αργήσει να σχηματιστεί… 

Φτιάξτε γιορτινές κατασκευές, κάρτες και στολίδια

Χριστούγεννα χωρίς φαντασία και δημιουργικότητα δεν γίνεται! Κατασκευάστε μαζί με τα παιδιά σας κάρτες για τους συγγενείς και βάλτε τις κάτω από το δέντρο. Παράλληλα, φτιάξτε χειροποίητα στολίδια για το Χριστουγεννιάτικο δέντρο με κορδέλες, πηλό και χρυσόσκονη ή άλλα γιορτινά διακοσμητικά, όπως είναι το αρωματικό χώρου με πορτοκάλι και γαρύφαλλα. 

Κατασκευάστε ένα Χριστουγεννιάτικο στεφάνι

Προμηθευτείτε διάφορα εποχιακά διακοσμητικά (κλωνάρια από έλατο, κουκουνάρια, χρυσά κουδουνάκια, κορδέλες) και με μια δυνατή κόλλα κατασκευάστε το Χριστουγεννιάτικο στεφάνι που θα κρεμαστεί στην εξώπορτά σας. Αφήστε τα παιδιά σας να πάρουν πρωτοβουλίες και να γεμίσουν με αυτοπεποίθηση. 

Χαρίστε παλιά παιχνίδια σε φτωχά παιδιά

Ένας τρόπος για να μεταφέρετε το εθελοντικό πνεύμα στα παιδιά σας και να τους δείξετε τη σημασία της προσφοράς… είναι να χαρίσετε τα παλιά παιχνίδια τους σε οικογένειες με ανάγκες. Εναλλακτικά, διαλέξτε μαζί μερικά τρόφιμα και στείλτε τα σε ένα bazaar. Ωστόσο, εάν γνωρίζετε κάποια φτωχή οικογένεια, μπορείτε να τους κάνετε το γεύμα, ώστε να μάθει το παιδί σας να εκτιμά όσα έχει. 

ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΝΑ ΠΕΡΑΣΟΥΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΣ ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΙΣ ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ: ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ 

Οι διακοπές των Χριστουγέννων πλησιάζουν σε λίγες μέρες. Για όλους μας είναι μια περίοδο αποφόρτισης και χαλάρωσης από τη δύσκολη και απαιτητική καθημερινότητά μας.

Είναι όμως και πολύ καλή περίοδος για να έρθουμε πιο κοντά με τα παιδιά μας και να τους αφιερώσουμε περισσότερο και πιο ποιοτικό χρόνο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης. Ας δούμε λοιπόν κάποιους τρόπους που μπορούμε να το πετύχουμε αυτό:

• Είναι σημαντικό να ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να συμμετέχουν στο στολισμό του σπιτιού, στην προετοιμασία του γιορτινού τραπεζιού και οτιδήποτε άλλο περιλαμβάνεται στην γιορτινή διαδικασία. Μπορείτε να βγάλετε και σχετικές φωτογραφίες που θα αποτυπώσουν αυτές τις σημαντικές στιγμές στη ζωή μιας οικογένειας.

• Δώστε την ευκαιρία στα παιδιά και σε εσάς να παρακολουθήσετε μια χριστουγεννιάτικη μουσική ή θεατρική παράσταση. Στη συνέχεια συζητήστε με τα παιδιά σας τα συναισθήματα που τους δημιουργήθηκαν και τι τους έκανε μεγαλύτερη εντύπωση. Με αυτό τον τρόπο τα βοηθάτε στην αναγνώριση και στην κατονομασία των συναισθημάτων τους.

• Ζούμε σε μια ψηφιακή εποχή, όπου τα παιδιά από πολύ μικρά έρχονται σε επαφή και εξοικειώνονται με τις ηλεκτρονικές συσκευές (κινητά, tablets, Η/Υ, τηλεόραση). Προτιμήστε λοιπόν στις διακοπές των Χριστουγέννων να φέρετε τα παιδιά σας σε επαφή με πιο ενεργητικές και ελεύθερες φυσικές δραστηριότητες . Το χρόνο που τα παιδιά θα είναι στο σπίτι μαζί σας προτιμήστε να παίξετε όλοι μαζί επιτραπέζια παιχνίδια, να κάνετε puzzle, να δημιουργήσετε φανταστικές ιστορίες. Τα παιδιά εγγενώς ικανοποιούνται με τα πολύ απλά και καθημερινά πράγματα.

• Ένα δώρο και για τα Χριστούγεννα και για την Πρωτοχρονιά είναι αρκετό. Να έχετε υπόψη σας ότι όσες πιο πολλές υλικές επιθυμίες των παιδιών σας ικανοποιείτε, το μόνο που πετυχαίνετε είναι τα παιδιά να γίνονται ολοένα και πιο απαιτητικά και να δυσθυμούν όταν ματαιώνεται κάποια επιθυμία τους.

• Εάν το παιδί σας, σας ζητά επίμονα ένα πολύ ακριβό δώρο που δε μπορείτε να του το αγοράσετε, μιλήστε του με ειλικρίνεια και εξηγήστε του για ποιους λόγους δε μπορείτε να του το αγοράσετε. Βρείτε από κοινού εναλλακτικές λύσεις που θα αφήσουν και τις δύο «πλευρές» ικανοποιημένες.

• Ξέρουμε ότι αυτές οι δύο βδομάδες είναι γεμάτες υποχρεώσεις, επισκέψεις κι έτσι αναγκαστικά μειώνεται ο χρόνος που περνάτε με τα παιδιά σας. Όμως, αν θέλετε να ζήσετε τις χριστουγεννιάτικες διακοπές με τα παιδιά σας, θα πρέπει να πείτε «όχι» σε κάποιες τυπικές υποχρεώσεις και να κάνετε τα παιδιά προτεραιότητα του καθημερινού σας προγράμματος.

Κλείνοντας, ας μη ξεχνάμε πως το πιο πολύτιμο δώρο είναι ο χρόνος που θα αφιερώσουμε στα παιδιά μας, μαζί με την αγάπη και την αγκαλιά μας. Τα δώρα δεν είναι παρά μόνο συμπληρωματικά και αποτελούν ένα μικρό κομμάτι της εποχής των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Στο χέρι μας είναι να μοιραστούμε με τα παιδιά μας καινούργιες και ποικίλες εμπειρίες και δραστηριότητες έτσι ώστε να γιορτάσουν με οικογενειακή ζεστασιά την πιο μαγική εποχή της παιδικής ηλικίας.

Πηγές: 

https://www.elniplex.com/%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%B1-%CE%BC%CF%85%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CE%BD%CE%B1-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%B5%CF%84%CE%B5-%CE%B5%CF%85%CF%87%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%82-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CF%80%CE%B5%CF%82-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%B1-%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%B1-%CF%83%CE%B1%CF%82-%CF%84%CE%B1-%CF%87%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%85%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%BD%CE%B1/

http://www.kidsgo.com.cy/LibraryParents/?p=5349

https://rontamil.gr/6-idees-xmas/

https://www.shape.gr/egkimosini/psixologia-egkyou/oi-10-entoles-gia-toys-goneis-stis-giortes-pws-tha-ta-bgaloyme-pera/

ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ

Πως αντιλαμβάνονται το θάνατο τα παιδιά σε κάθε ηλικία

• Βρεφική και πρώτη νηπιακή ηλικία (μέχρι 3 ετών): Στην ηλικία αυτή το παιδί δεν αντιλαμβάνεται την έννοια του θανάτου, είναι όμως ικανό να διαπιστώσει την απουσία και τη θλίψη των ενηλίκων, η οποία αντικατοπτρίζεται στη συμπεριφορά τους απέναντί του. Συνήθως τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες καθώς δεν μπορούν να εκφράσουν λεκτικά αυτό που νιώθουν, αντιδρούν με πιθανές διαταραχές στον ύπνο, εμφανίζουν προβλήματα στην διατροφή τους και επίμονες συμπεριφορές ευερεθιστότητας.

• Προσχολική ηλικία (3 έως 6 ετών): Σε αυτή την ηλικία η ικανότητα αντίληψης της έννοιας του θανάτου και των συνεπειών του είναι πολύ περιορισμένη. Μπορούν να αντιληφθούν το θάνατο σαν αποχωρισμό αλλά δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν την μονιμότητα του γεγονότος. Πιστεύουν δηλαδή ότι αυτός που πέθανε μπορεί να επιστρέψει. Στην ηλικία αυτή εμφανίζεται η “μαγική σκέψη” καθώς τα παιδιά πιστεύουν πως με τις λέξεις, ενέργειες και σκέψεις τους μπορούν να προκαλέσουν το θάνατο. Είναι συχνό το φαινόμενο παιδιά αυτών των ηλικιών να παρουσιάζουν συμπεριφορές παλινδρόμησης όπως νυχτερινή ενούρηση, να πιπιλίζουν το δάχτυλο κτλ

• Σχολική ηλικία (έως 10-12 ετών): Παιδιά αυτής της ηλικίας αρχίζουν να κατανοούν την μονιμότητα του θανάτου ότι δηλαδή είναι ένα μη αναστρέψιμο γεγονός αλλά πολλές φορές θεωρούν ότι συμβαίνει μόνο στους άλλους. Είναι συνήθης η εμφάνιση φοβιών, δυσκολιών στη μάθηση, διαταραχών της διάθεσης όπως και έντονα επιθετική συμπεριφορά.

• Εφηβική ηλικία: Οι περισσότεροι έφηβοι είναι σε θέση να κατανοήσουν πλήρως τη μονιμότητα και το νόημα του θανάτου. Μπορεί να προτρέξουν σε φίλους ή μέλη της οικογένειας τους για συμπαράσταση ή μπορεί να απομονωθούν και να προσπαθήσουν από μόνοι τους να διαχειριστούν τα συναισθήματα απώλειας και πένθους που βιώνουν. Ο έφηβος επίσης μπορεί να αντιδράσει με κυνικό τρόπο απέναντί στο θάνατο αγαπημένου προσώπου ή υπό τον φόβο και την άρνηση να μην δείξει τα πραγματικά του συναισθήματα , να θεωρηθεί αναίσθητος/η από τους υπόλοιπους πενθούντες. Συνήθεις αντιδράσεις κατά την εφηβική ηλικία είναι οι αγχώδεις εκδηλώσεις, παρατεταμένος και φαινομενικά αδικαιολόγητος θυμός, σχολική αποτυχία, απαισιοδοξία για το μέλλον, διατροφικές διαταραχές, απομόνωση, προκλητική- παραπτωματική συμπεριφορά, έντονη θλίψη.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι σημαντικό ρόλο στην κατανόηση της έννοιας του θανάτου, εκτός από την ηλικία ρόλο παίζει και η νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, η προσωπικότητα του και προσωπικές του εμπειρίες σε σχέση με το θάνατο.

Συμβουλές πώς στηρίζουμε το παιδί που θρηνεί;

• Ενημερώνοντας το έγκαιρα, αξιόπιστα και με απλά λόγια.

• Το πένθος χρειάζεται να εκφραστεί και ενθαρρύνεται τα παιδιά να μιλήσουν για την απώλεια. Απόφυγε να στέλνεις το μήνυμα ότι η διαδικασία του πένθους πρέπει να τελειώσει. Ο σκοπός αυτής της διαδικασίας είναι άλλωστε να βοηθήσει το άτομο να μάθει να αποδεχτεί την πραγματικότητα της απώλειας και να διδαχτεί από την εμπειρία. Η πρώιμη διακοπή της διαδικασίας εμποδίζει το παιδί από το να φτάσει στο στάδιο της αποδοχής και έτσι να ολοκληρώσει τη διαδικασία του πένθους. Φροντίζουμε να ακούμε με προσοχή τα παιδιά και να απαντούμε με ειλικρίνεια στις ερωτήσεις τους.

• Επιτρέψτε στο παιδί να συμμετέχει σε οικογενειακές εκδηλώσεις πένθους, εφόσον το επιθυμεί. Η απώλεια ενός μέλους αφορά όλη την οικογένεια και δεν υπάρχει λόγος να αποκλείεται κανείς από τον οικογενειακό θρήνο. Η συμμετοχή του παιδιού στις εκδηλώσεις πένθους, όπως η κηδεία, το μνημόσυνο, η επίσκεψη στον τάφο, απαιτεί καλή προετοιμασία. Εξηγήστε με απλό τρόπο, τι είναι η κηδεία ή το μνημόσυνο, και τι ακριβώς θα συμβεί στη διάρκεια της τελετής. Ρωτήστε το, αν θα ήθελε να παρευρεθεί στην τελετή και σε περίπτωση που το επιθυμεί, φροντίστε να βρίσκεται μαζί με κάποιον, που θα είναι σε θέση να το στηρίξει και να ανταποκριθεί σε όποιες ανάγκες προκύψουν. Σχετικά με το αν ένα παιδί επιτρέπεται να δει τον θανόντα ή να παρακολουθήσει την τελετή της κηδείας εξαρτάται απόλυτα από την ηλικία του παιδιού και την ικανότητά του να κατανοήσει την κατάσταση, την ψυχοσυναισθηματική του ιδιοσυγκρασία, τη σχέση του με τον θανόντα και πολύ περισσότερο αν το ίδιο το παιδί θέλει να εμπλακεί στη διαδικασία

• Εξασφαλίζουμε τη συνέχεια και τη σταθερότητα στις συνθήκες ζωής του. Υπάρχουν αρκετές αλλαγές στη ζωή του παιδιού μετά από μια απώλεια. Βοηθήστε τα παιδιά να ξυπνάνε το πρωί κανονικά, να πηγαίνουν το βράδυ για ύπνο στην κανονική τους ώρα, να γευματίζουν τις ίδιες ώρες όπως και πριν. Ενημερώστε το σχολείο για την απώλεια που βιώνει το παιδί, έτσι ώστε και οι εκπαιδευτικοί που είναι κοντά του να είναι έτοιμοι να το στηρίξουν και να ανταποκριθούν στις ανάγκες του.

• Βοηθήστε το παιδί να βρει τρόπους για να διατηρήσει ζωντανή την ανάμνηση του αγαπημένου του προσώπου, μέσα από κάποιο αντικείμενο που του θυμίζει, ή τη δημιουργία ενός άλμπουμ με φωτογραφίες του.

• Υποστηρίξτε το παιδί σε συνεχή βάση. Επειδή ο θρήνος είναι μια μακρόχρονη διεργασία, είναι σημαντικό να υπάρχει η δυνατότητα για συνεχή υποστήριξη, τόσο από τα μέλη της οικογένειας, όσο και από άλλα άτομα, που είναι σημαντικά στη ζωή του παιδιού

Πότε πρέπει να ζητήσουμε την βοήθεια από ειδικό Ψυχικής Υγείας - ψυχίατρο, ψυχολόγο;

Οι εκδηλώσεις θρήνου στα παιδιά είναι απόλυτα φυσιολογικές όπως είναι τα ξεσπάσματα θυμού ή κλάματος, οι διάφοροι φόβοι, αλλαγές στη συμπεριφορά, παλινδρόμηση σε προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια, σωματικά συμπτώματα κτλ. Παρόλα αυτά όταν οι αντιδράσεις των παιδιών παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα και προκαλούν σοβαρή έκπτωση στη λειτουργικότητα τους πρέπει τότε να αναζητήσουμε βοήθεια από ειδικό. Για παράδειγμα όταν το παιδί παρουσιάζει επίμονες σκέψεις αυτοκτονίας, όταν υπάρχουν παρατεταμένες διαταραχές στην διατροφή και στον ύπνο, όταν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στο σχολικό πλαίσιο γενικότερα.

Θάνατος. Πώς να μιλήσω στο παιδί μου για το θάνατο;

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο θάνατος είναι ένα αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής και παρ΄όλα αυτά όλοι ευχόμαστε να μη μας συμβεί ποτέ! Το άγχος θανάτου και απώλειας των αγαπημένων μας προσώπων είναι από τις πρώτες αγωνίες που κυριαρχούν μέσα μας. Ως παιδιά, αλλά και ως ενήλικες οχυρωνόμαστε με την παντοδυναμία και τη ψευδαίσθηση παράλληλα ότι δε μας αφορά. Ένας κοντινός στο περιβάλλον θάνατος, μας θυμίζει οδυνηρά το πόσο ευάλωτοι μπορούμε να είμαστε και αναδεικνύει εκ νέου τους φόβους μας.

Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με το θάνατο από πολύ νωρίς κι ας μην το συνειδητοποιούμε. Βλέπουν νεκρά έντομα, πουλιά, ακόμα και ζώα σκοτωμένα στο δρόμο. Ακούν για το θάνατο από τις ειδήσεις στην τηλεόραση, στα κινούμενα σχέδια, στα παραμύθια κ.λ.π. Ο θάνατος είναι μέρος της ζωής και σε κάποιο βαθμό τα παιδιά τον γνωρίζουν.

Παράλληλα, κάποτε υποτιμούμε την παρατηρητικότητα των παιδιών. Όμως, το τι είναι ο θάνατος αρχικά το εισπράττουν από τα δικά μας συναισθήματα: την αναστάτωση ή την ηρεμία μας, τον τρόπο που τα κρατάμε, τον τόνο της φωνής μας. Εκφραζόμαστε με αυτά που λέμε και κάνουμε αλλά και από αυτά που δεν λέμε. Αν αποφεύγουμε να μιλήσουμε για κάτι δυσάρεστο, τα παιδιά το νιώθουν και αισθάνονται ότι δεν μπορούν να μας ρωτήσουν αυτά που σκέφτονται. Από την άλλη δεν είναι σοφό να κατακλύσουμε τα παιδιά με πολλές πληροφορίες που δε είναι σε θέση να καταλάβουν ή δεν είναι έτοιμα να ακούσουν.

Μιλώντας τους για το θάνατο δε λύνονται όλα τα προβλήματα, όμως η απουσία οποιασδήποτε κουβέντας περιορίζει την ικανότητά μας να τα βοηθήσουμε.

Το πώς και το πότε θα μιλήσουμε στα παιδιά για το θάνατο εξαρτάται από την ηλικία τους και τις υπάρχουσες εμπειρίες τους. Εξαρτάται επίσης και από τις δικές μας εμπειρίες, πεποιθήσεις και συναισθήματα, αλλά και από την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε. Πιο εύκολα θα μιλήσουμε για ένα ουδέτερο θάνατο με αφορμή μια είδηση στην τηλεόραση παρά από μια συναισθηματικά φορτισμένη απώλεια ενός αγαπημένου μας προσώπου.

Είναι σημαντικό να αρχίσουμε να συζητούμε με τα παιδιά μας για το θάνατο από πολύ νωρίς, όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με περιστατικά θανάτου στην καθημερινότητα, προτού συμβεί ένας κοντινός για το παιδί θάνατος.

Β. ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Πριν το δημοτικό, τα παιδιά συνήθως θεωρούν το θάνατο ως μη προσωπικό θέμα, προσωρινό, αλλά και αναστρέψιμο γεγονός, λόγω της γενικότερης μη μονιμότητας του αντικειμένου στη γνωστική τους ανάπτυξη. Η αντίληψη αυτή ενισχύεται περισσότερο, όταν οι αγαπημένοι τους ήρωες στα κινούμενα σχέδια διαλύονται, πεθαίνουν, αλλά συνεχίζουν να ζουν! Δοκιμάζουν κάποτε να τους μιμηθούν, χωρίς να σκέφτονται ότι θα κτυπήσουν, θα πονέσουν ή θα πεθάνουν.

Μεταξύ 5-9 χρονών, τα πλείστα παιδιά αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τη μονιμότητα και το αναπόφευκτο του θανάτου, αλλά θεωρούν ότι με την προσπάθεια και την εξυπνάδα τους μπορούν να νικήσουν το θάνατο. Σε αυτές τις ηλικίες τείνουν επίσης να προσωποποιούν το θάνατο και να τον ταυτίζουν με ένα σκελετό ή μια σκοτεινή και άσχημη φιγούρα. Κάποια παιδιά έχουν και ανάλογους εφιάλτες.

Από 9-10 ετών και μετά, αρχίζουν να καταλαβαίνουν επιπρόσθετα ότι και αυτοί θα πεθάνουν μια μέρα, ότι ο θάνατος είναι μη αναστρέψιμο γεγονός και η απουσία του ατόμου είναι τελεσίδικη.

Νωρίς στην εφηβεία αρχίζουν να αναπτύσσουν φιλοσοφικές απόψεις για τη ζωή και το θάνατο, ψάχνουν το νόημα της ζωής και της ύπαρξης του ανθρώπου π.χ. γιατί η ζωή ή ο θεός είναι άδικοι με τους καλούς ανθρώπους, αν υπάρχει μεταθανάτια ζωή κ.λπ. Κάποιοι έφηβοι, θέλοντας να νικήσουν το φόβο τους για το θάνατο μπορεί να ρισκάρουν αχρείαστα τη ζωή τους.

Ατομικές διαφορές

Παρ΄όλα τα προαναφερόμενα στάδια αντίληψης του θανάτου, πρέπει να θυμόμαστε ότι το κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης και διαφορετικό τρόπο να εκφράζει και να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του. Κάποια παιδιά ρωτούν για το θάνατο από τα τρία τους, άλλα παιδιά στα δέκα τους, ενώ δείχνουν να μην επηρεάστηκαν από το θάνατο της γιαγιάς, αντιδρούν όμως έντονα αρνητικά με το θάνατο του σκύλου τους. Κάποια παιδιά δεν αναφέρονται ποτέ στο θάνατο, αλλά τον δραματοποιούν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού τους, π.χ. παίζουν πόλεμο και υποδύονται τους σκοτωμένους ή κάνουν τελετουργίες ταφής στο παιχνίδι.

Παρά τους διαφορετικούς τρόπους έκφρασης και κατανόησης τους, όλα τα παιδιά χρειάζονται δίπλα τους ευαίσθητους ενήλικες στις ανάγκες και αγωνίες τους, που θα τους βοηθήσουν παρατηρώντας και ακούγοντας τα προσεκτικά.

Γ. ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΩΣ ΓΟΝΕΙΣ:

1. Ρωτήστε τα παιδιά τι ξέρουν ήδη.

Συζητώντας με τα παιδιά για το θάνατο, θα καταλάβουμε τι ήδη ξέρουν και τι δεν ξέρουν, τις ανησυχίες, τους φόβους τους και πιθανόν τις λανθασμένες αντιλήψεις τους. Εξηγώντας τους, μπορούμε να τα βοηθήσουμε να κατανοήσουν και να ανακουφιστούν.

2. Χρησιμοποιήστε βοηθήματα, για να μιλήσετε.

Τα μικρά παιδιά (νηπιαγωγείου και δημοτικού) συνήθως εκφράζουν το πώς νιώθουν/σκέφτονται με ζωγραφιές. Μπορείτε να συζητήσετε το θέμα, τα άτομα και τα συναισθήματά τους ακόμα και τα χρώματα της ζωγραφιάς, ώστε να διευκολύνετε το παιδί να εκφράσει τις σκέψεις και απορίες του για το θάνατο.

Το παιχνίδι με κούκλες είναι ένας πολύ χρήσιμος τρόπος, για να καταλάβετε τι νιώθουν, αλλά και, για να αναπαραστήσετε τη διαδικασία/φροντίδα στο άτομο που ασθενεί/πεθαίνει, τις πιθανές αλλαγές στην εμφάνισή του, την ιατρική κατάσταση και φροντίδα του (εισαγάγετε παιδικά ιατρικά εργαλεία), ακόμα και τη διαδικασία ταφής και αποχαιρετισμού. Κάποια παιδιά μπορεί να φροντίσουν την άρρωστη κούκλα, ενώ άλλα να θυμώσουν και να την πετάξουν.

Μια οικογένεια ζώων μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί με τον ίδιο τρόπο, ονοματίζοντας τον ρόλο της κάθε φιγούρας (μαμά, μπαμπάς, παιδιά, γιαγιά, παππούς, θείους). Φτιάξετε μαζί με το παιδί μια ιστορία που να περιέχει την απώλεια/θάνατο για ένα από τα ζώα και ρωτήστε το παιδί πώς πιστεύει ότι νιώθουν τα υπόλοιπα ζώα. Ταυτιζόμενο θα πει και πώς νιώθει το ίδιο, δηλαδή ότι δικαιούνται να είναι λυπημένα, αλλά και το λόγο που δεν μπορούσε να συνεχίσει να ζει το ζώο που πέθανε.

Παιδικά βιβλία και ιστοριούλες που αφορούν ασθένεια ή απώλεια αγαπημένων προσώπων είναι επίσης χρήσιμα, για να βοηθήσετε τα μικρά παιδιά να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα των πρωταγωνιστών και παράλληλα τα δικά τους.

3. Τι να πείτε και τι να μην πείτε στα παιδιά:

- Απλές και σύντομες εξηγήσεις, για να μη συγχυστούν. Χρησιμοποιήστε με τα μικρά παιδιά απλά και χειροπιαστά παραδείγματα, όπως π.χ., όταν πεθάνει ο σκύλος δε γαβγίζει, δεν τρώει, δεν πονά και δεν αναπνέει.

- Επαναλήψεις και γενίκευση: Τα παιδιά χρειάζονται χρόνο, για να καταλάβουν και να γενικεύσουν την αντίληψή τους και πιθανόν να μας ρωτήσουν πολλές φορές το ίδιο. Επίσης, ενώ μπορεί να γνωρίζουν ότι πέθανε ο θείος, να ρωτούν, γιατί η θεία κλαίει. Μπορούμε να πούμε «κλαίει, επειδή λυπάται που δε θα είναι μαζί της πλέον», «της λείπει» και «όλοι λυπόμαστε, όταν πεθαίνει κάποιος που αγαπάμε».

- Ερωτήσεις σοκ: «Εσύ πότε θα πεθάνεις μαμά;» Το παιδί μπορεί να μην κατανοεί τη μονιμότητα του θανάτου, αλλά να φοβάται ότι οι γονείς θα τον εγκαταλείψουν, ότι κανείς δε θα το φροντίζει και δε θα το αγαπά. Χρειάζεται την επιβεβαίωσή μας ότι δε θα πεθάνουμε σύντομα, ότι θα το φροντίζουμε όσα χρόνια θα μας χρειάζεται, ότι έχει επίσης πολλούς άλλους που τον αγαπούν και θα τον φροντίζουν, αν μας συμβεί κάτι.

- Όταν πεθαίνει κάποιος δεν κοιμάται: Τα παιδιά συγχύζονται, όταν χρησιμοποιούμε τις λέξεις «κοιμήθηκε», «ξεκουράζεται», «έφυγε», αφού το γεγονός ότι η γιαγιά δεν ξυπνά πλέον ή δεν έρχεται σπίτι θα τον κάνει να φοβάται να πάει να κοιμηθεί, μήπως και πεθάνει ο ίδιος ή δε θα αφήνει ενδεχομένως κανένα να φύγει από το σπίτι.

- Πέθανε, επειδή αρρώστησε: Χρειάζεται να ξεχωρίσουμε τη βαριά και θανατηφόρα ασθένεια από τις καθημερινές αρρώστιες, αλλιώς κάθε φορά που κάποιος κρυολογεί το παιδί μπορεί να ανησυχεί ότι θα πεθάνει.

- Πέθανε, επειδή γέρασε: Μια τέτοια γενίκευση θα αγχώσει το παιδί, όταν ανακαλύψει ότι πεθαίνουν και μικρά παιδιά. Είναι καλύτερα να πούμε «κάποτε οι άνθρωποι ζουν πολλά χρόνια, πριν πεθάνουν, ενώ άλλοι λιγότερα. Πιστεύω ότι εμείς θα ζήσουμε πολλά».

- Τον πήρε ο Θεός: Η θρησκεία μπορεί να είναι κύριο μέτρο ανακούφισης στο θέμα του θανάτου για τους ενήλικες αλλά όχι απαραίτητα για τα μικρά παιδιά. Εάν δε γνωρίζουν πολλά για τη θρησκεία, οι δηλώσεις του τύπου «ήταν θέλημα Θεού», «ο αδελφός σου είναι με τους αγγέλους», και σε άλλη περίπτωση «τον τιμώρησε ο Θεός» μπορεί να του προκαλέσουν μεγάλο φόβο ότι μπορεί ο Θεός να πάρει και αυτόν. Επίσης, συγχύζονται, όταν τους λέμε ότι το παιδάκι πέθανε, αλλά χαίρεται δίπλα στο Θεό, ενώ όλοι γύρω κλαίνε απαρηγόρητα. Όποιες και να είναι οι πεποιθήσεις μας χρειάζεται να ξέρει το παιδί ότι στο θάνατο εξυπακούεται απώλεια και ότι η στεναχώρια και το πένθος που νιώθουμε είναι φυσιολογικά.

- Τον σκότωσαν οι κακοί: Όταν τα παιδιά ακούνε για ένα βίαιο θάνατο ή μια δολοφονία, είναι σημαντικό να τα επιβεβαιώσουμε για την ασφάλειά τους. Μπορεί να νιώσουν ότι υπάρχουν γύρω τους κακοί άνθρωποι που δεν ελέγχουν τον εαυτό τους και σκοτώνουν ανεξέλεγκτα. Χρειάζεται να τους εξηγήσουμε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι συμπεριφέρονται υπεύθυνα και ότι εμείς οι μεγάλοι θα είμαστε εκεί, για να τους προσέχουμε.

4. Θάνατος στην οικογένεια

Οι έρευνες δείχνουν ότι, όταν ένα πρόσωπο στην οικογένεια πεθαίνει, τα παιδιά νιώθουν ένοχα. Πιστεύουν ότι με κάποιο τρόπο προκάλεσαν το θάνατό του είτε, επειδή είχαν θυμώσει κάποια στιγμή μαζί του είτε, γιατί ευχήθηκαν να μην υπήρχε ο αδελφός τους είτε, επειδή έκαναν αταξίες. Χρειάζονται επιβεβαίωση και διευκρίνιση ότι ο θάνατος δεν είναι τιμωρία.

Πολλές φορές τόσο οι ενήλικες όσο και τα παιδιά θυμώνουν με το άτομο που πέθανε ή με τους γιατρούς που δεν τον έσωσαν ή με το Θεό που δε βοήθησε, αλλά ακόμα και με τον εαυτό τους που δεν απέτρεψαν το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου. Ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό στάδιο του πένθους και πρέπει να το εξηγήσουμε στα παιδιά. Εάν κάποια παιδιά ή ενήλικες στρέφουν το θυμό στον εαυτό τους, χρειάζονται βοήθεια από επαγγελματία ψυχολόγο ή ψυχοθεραπευτή.

Θάνατος παιδιού στην οικογένεια

Όταν οι γονείς χάνουν ένα παιδί τους, μπορεί να γίνουν υπερπροστατευτικοί με τα υπόλοιπα ή να τα επιβαρύνουν με υπερβολικές προσδοκίες, όπως, για παράδειγμα, να πετύχουν αυτό που δεν μπόρεσε να κάνει το παιδί που πέθανε. Μπορεί ακόμα να συγκρίνουν και να εξιδανικεύουν το παιδί που πέθανε, κάνοντας τα άλλα παιδιά να αισθάνονται μειονεκτικά και ένοχα που αυτά ζουν. Κάποια παιδιά αποκαλύπτουν σε κοντινά πρόσωπα ότι θέλουν και αυτά να πεθάνουν, για να τους αγαπούν το ίδιο ή για να αποκτήσουν την ίδια προσοχή. Είναι σημαντικό οι γονείς που πενθούν να επιτρέψουν στα άλλα τους παιδιά να αναπτύξουν την αυτονομία τους και να συνεχίσουν να τους συμπαραστέκονται το ίδιο. Δηλώσεις του τύπου «ζήστε τη ζωή σας εσείς, εγώ τέλειωσα» απλά διατηρούν την αγωνία στο ψυχισμό του έφηβου κυρίως. Η ζωή επιβάλλεται να συνεχιστεί για όλους. Είναι σφάλμα επίσης, προτού ολοκληρώσουν το πένθος τους, να επιδιώκουν μια νέα εγκυμοσύνη, για να αναπληρώσουν το κενό τους ή να ονοματίζουν ένα βρέφος με το όνομα του παιδιού που πέθανε.

Πρέπει τα παιδιά να επισκέπτονται το άτομο που πεθαίνει;

Ένα παιδί δημοτικού μπορεί να επισκεφθεί ένα σοβαρά άρρωστο άτομο στο νοσοκομείο, εάν υπάρχει ισχυρός δεσμός μεταξύ τους, εάν το επιθυμούν και οι δύο και αν οι συνθήκες το επιτρέπουν. Χρειάζεται να αξιολογηθεί η ωφελιμότητα της επίσκεψης, αν, για παράδειγμα, θα δώσει την ευκαιρία του αποχαιρετισμού και στους δύο. Το παιδί επιβάλλεται να προετοιμαστεί για το τι θα δει και θα ακούσει τόσο από το χώρο όσο και από το άτομο. Σε κάθε περίπτωση η επίσκεψη πρέπει να είναι πολύ σύντομη και το παιδί να συνοδεύεται από ένα αγαπημένο του, αλλά και υποστηρικτικό άτομο. Ένα τηλεφώνημα μπορεί επίσης να είναι χρήσιμο αν είναι εφικτό.

Τα παιδιά πρέπει να πηγαίνουν στις κηδείες;

Η κηδεία είναι μια τελετή αποχαιρετισμού που μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί να αποδεκτεί το γεγονός του θανάτου. Η απόφασή μας θα βασιστεί στην ηλικία και ωριμότητα του παιδιού, την προσωπική επιθυμία του και την ωφελιμότητα που θα έχει τελικά στο ίδιο. Θα πρέπει να ερωτηθεί πρώτα, αν θέλει να πάει και σε καμιά περίπτωση να μην ενοχοποιηθεί, αν δε θέλει. Στη συνέχεια χρειάζεται να προετοιμαστεί για το τι θα δει και θα ακούσει και βέβαια να συνοδεύεται από ένα υποστηρικτικό ήρεμο και αγαπημένο του πρόσωπο.

Δε συστήνεται να στέλνεται το παιδί για πολλές μέρες σε άλλο σπίτι από το δικό του, επειδή ο γονιός δεν είναι σε θέση να το φροντίσει. Είναι σημαντικό να υποστηριχθεί ο γονιός από φίλους και συγγενείς που μπορούν να αναλάβουν τη γενικότερη φροντίδα για το σπίτι ή και για τις εξόδους του παιδιού, ώστε να διευκολύνουν, αλλά όχι να αποσύρουν το παιδί από τις συνήθειές του και τα πρόσωπα που είναι σημαντικά γι΄ αυτό.

Πότε χρειάζεται το παιδί βοήθεια από επαγγελματία ψυχολόγο ή ψυχοθεραπευτή;

• Σοβαρή αλλαγή στη σχολική επίδοση

• Επίμονη άρνηση να πάει σχολείο ή να κοιμηθεί ή να συνεχίσει τις δραστηριότητές του

• Επίμονη αποφυγής οποιασδήποτε αναφοράς στο άτομο που πέθανε

• Συχνές εκρήξεις θυμού ή καταστροφικότητας

• Παρατεταμένο άγχος ή φοβίες ή εφιάλτες ή διαταραχές ύπνου

• Κλοπές, βανδαλισμοί, παραβατικότητα, υποτίμηση της εξουσίας

• Χρήση ή κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών

• Συχνές σωματικές ενοχλήσεις

• Σημαντική κοινωνική απομόνωση

• Παρατεταμένη θλίψη, ανορεξία και ευχές θανάτου

• Έντονη ταύτιση με το άτομο που πέθανε ( με τις συνήθειές του ή και την ασθένειά του).

Πώς πρέπει να μιλάμε στα παιδιά για το θάνατο και το πένθος;

Καθοριστικοί παράγοντες για το πώς τα παιδιά κατανοούν και αντιμετωπίζουν το θάνατο είναι η ηλικία, η γλωσσική ικανότητα και η γνωστικο-συναισθηματική τους ωριμότητα. Ένα παιδί προσχολικής ηλικίας ενώ βιώνει την απώλεια δε μπορεί να ερμηνεύσει το θάνατο. Ωστόσο, ένα παιδί σχολικής ηλικίας μπορεί να συλλάβει τη μη αναστρεψιμότητα του θανάτου ενώ ένας έφηβος είναι σε θέση να προσδώσει και μεταφυσικές ερμηνείες.

Βασικός, λοιπόν, κανόνας στην αντιμετώπιση του πένθους των παιδιών είναι να αποφεύγουμε κάθε μορφή ψέματος. Τα παιδιά ξέρουν πολύ καλά πότε δεν τους λέμε την αλήθεια, και αυτό τα κάνει να νιώθουν μεγάλο θυμό απέναντι μας.

Συχνά, οι γονείς θεωρούν ανησυχητικές τις φυσιολογικές αντιδράσεις των παιδιών που θρηνούν, όπως συναισθηματικές μεταβολές, αλλαγές σε συνήθειες και συμπεριφορές, δυσκολίες προσαρμογής, απόσυρση ή επιθετικότητα. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να μην είναι διαθέσιμοι συναισθηματικά ή και να αποτρέψει τα παιδιά από το εκδηλώσουν το πένθος τους από φόβο μην αναστατώσουν τους γονείς.

Διαχείριση αισθημάτων

Το πολυτιμότερο μέσο για να επεξεργαστούν τα παιδιά μη αναστρέψιμα γεγονότα και απώλειες είναι η ανοιχτή επικοινωνία. Είναι σημαντικό για το παιδί να καταλάβει πως είναι φυσιολογικό να αισθάνεται όπως αισθάνεται και πως του "επιτρέπεται" να πενθήσει. Οι γονείς χρειάζεται να ακούν προσεκτικά τα παιδιά, να παρατηρούν τι λένε με λόγια και τι με το σώμα τους, να δίνουν χώρο και χρόνο στα παιδιά να εκφράσουν με όποιο τρόπο εκείνα επιλέγουν τον πόνο, τη θλίψη, την οδύνη, το φόβο, τις ενοχές ή ο,τιδήποτε βιώνουν, και να τους δείχνουν ότι «αντέχουν» τον πόνο τους και συναισθάνονται τα συναισθήματά τους. Οι γονείς χρειάζεται να είναι «παρόντες» και διαθέσιμοι χωρίς, ωστόσο, να είναι διεισδυτικοί και να πιέζουν τα παιδιά να εκφραστούν όταν δε νιώθουν έτοιμα.

Σε περιπτώσεις θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου, μερικές φορές οι γονείς αποκρύπτουν το γεγονός. Η απόκρυψη της πραγματικότητας ή η παροχή ψεύτικων πληροφοριών, αντί να προστατεύει τα παιδιά, τους δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα. Η σιωπή που επικρατεί τα κάνει να αισθάνονται μόνα, τα μπερδεύει, τα αναγκάζει να κλειστούν στον εαυτό τους και να δώσουν τις δικές τους ερμηνείες που συχνά είναι πιο τρομακτικές κι από την ίδια την πραγματικότητα. Θα πρέπει να ενημερώνουμε αμέσως μετά το γεγονός. Η καθυστέρηση δημιουργεί σύγχυση, παρερμηνείες, ανασφάλεια και φόβο. Θα πρέπει να εξηγούμε με ακρίβεια και ειλικρίνεια τι συνέβη, πώς συνέβη και να προσαρμόζουμε το λεξιλόγιο μας στο επίπεδο κατανόησης του παιδιού (Παπαδάτου και συν., 1999).

Πώς μιλάμε στο παιδί

Εξαιρετικά σημαντικό είναι να χρησιμοποιούμε τις σωστές λέξεις όπως «πέθανε», «θάνατος» και όχι διφορούμενες, ασαφείς εκφράσεις όπως «χάθηκε», «έφυγε», «τον πήρε ο Θεός», κλπ. Οι διφορούμενες ή ασαφείς εκφράσεις συχνά παρερμηνεύονται, ιδιαίτερα από μικρότερα παιδιά που δυσκολεύονται να κατανοήσουν ότι ο θάνατος είναι οριστικός. Δεν θα πρέπει να ωραιοποιούμε την πραγματικότητα του θανάτου. Η πραγματικότητα, αν και οδυνηρή, δεν αλλάζει. Οφείλουμε να ακούμε προσεχτικά και να δίνουμε απαντήσεις σε αυτό που μας ρωτούν τα παιδιά, το να βομβαρδίσουμε τα παιδιά με πληροφορίες δεν είναι παραγωγικό. Έτσι ας τους δώσουμε το χρόνο να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και ας απαντήσουμε στις ερωτήσεις που μας θέτουν. Αν δεν γνωρίζουμε κάτι, θα πρέπει να πούμε απλά ότι δεν γνωρίζουμε. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι, επίσης, να τονίσουμε στο παιδί ότι δεν έχει ευθύνη γι' αυτό που συνέβη.

Για να εγκατασταθεί και να διατηρηθεί μια σχέση εμπιστοσύνης, που να αποτελεί μια ασφαλή βάση για τα παιδιά, τόσο στις δύσκολες στιγμές μιας οδυνηρής απώλειας, όσο και στη ζωή τους γενικότερα, προϋπόθεση είναι να διασφαλίσουμε ότι τα παιδιά γνωρίζουν ότι είμαστε εκεί, ότι τους λέμε την αλήθεια και ότι έχουν κάποιον που αφενός τα συναισθάνεται και αφετέρου έχει το συναισθηματικό σθένος να «αντέξει» όλα όσα είναι επώδυνα ή μοιάζουν επικίνδυνα για το παιδί.

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111» ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.

Θάνατος. Αντιμετώπιση θανάτου κοντινού προσώπου στο παιδί

Όταν κάποιο κοντινό πρόσωπο του παιδιού πεθαίνει, είναι πολύ δύσκολο να ξέρεις πως μπορείς να βοηθήσεις το παιδί σου να αντιμετωπίσει αυτήν την απώλεια, ειδικά όταν είστε αντιμέτωπο και με τα δικά σας συναισθήματα θλίψης.

Η κατανόηση των παιδιών για το θάνατο

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε το αναπτυξιακό επίπεδο ενός παιδιού για να μπορέσουμε να μιλήσουμε για το θάνατο με τρόπο που θα καταλάβουν. Κάθε παιδί είναι μοναδικό, υπάρχουν όμως κάποιες κατευθυντήριες γραμμές που μπορείτε να έχετε υπόψη.

Νεογέννητο-3 χρονών

Ακόμα και το μικρότερο παιδί διαισθάνεται όταν οι ενήλικες γύρω του αναστατώνονται έστω και αν δεν καταλαβαίνει τι είναι ο θάνατος. Μπορεί να υπάρξουν αλλαγές στον ύπνο, το φαγητό και τη διάθεση του.

Πως μπορείτε να το βοηθήσετε

Χρειάζεται να το καθησυχάσουμε, να του δείξουμε τρυφερότητα και να προσπαθήσουμε να κρατήσουμε τη ρουτίνα και το φυσικό περιβάλλον του παιδιού, όσο το δυνατό πιο οικείο.

3 χρονών - 5 χρονών

Το παιδί σε αυτήν την ηλικία δεν μπορεί να κατανοήσει ολοκληρωτικά πως ο θάνατος δεν είναι προσωρινός. Το παιδί πιστεύει πως ο θάνατος μπορεί δια μαγείας να αντιστραφεί. Επίσης μπορεί να σκεφτεί πως ο θάνατος ενός αγαπητού τους ατόμου είναι μια τιμωρία για το ίδιο. Μπορεί να έχει εφιάλτες και να ρωτά συνέχεια για το θάνατο. Θα προσέξετε ίσως πως τα παιδιά σε αυτήν την ηλικία μπορεί να αρχίσουν να συμπεριφέρονται ανώριμα όταν παρουσιάζονται καταστάσεις που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν, όπως ο θάνατος. Πρέπει να γνωρίζετε πως τα παιδιά αυτής της ηλικίας ερμηνεύουν τις λέξεις με την κυριολεξία τους. Για παράδειγμα: «Η θεία πέθανε γιατί είχε πονοκέφαλο. Ο πατέρας μου έχει πονοκέφαλο σήμερα. Μπορεί δηλαδή να πεθάνει κι αυτός».

Πως μπορείτε να το βοηθήσετε

Αποφύγετε λέξεις όπως κοιμήθηκε, ξεκουράζεται, πήγε ένα μακρύ ταξίδι. Μιλήστε για το τι σημαίνει να έχει πεθάνει κάποιος με όρους συγκεκριμένους όπως, δεν αναπνέει, δεν μεγαλώνει, δεν τρώει. Απαντάτε τις ερωτήσεις του με ειλικρινείς, αλλά απλές απαντήσεις. Για παράδειγμα : Αν το άτομο ήταν σε μεγάλη ηλικία ή άρρωστο εξηγάτε του πως το σώμα του δεν δούλευε πλέον και οι γιατροί δεν μπορούσαν το διορθώσουν. Αν το άτομο πέθανε ξαφνικά, π.χ. σε δυστύχημα, μπορείτε να του εξηγήσετε τι έγινε-ότι λόγω αυτού του γεγονότος, το σώμα του ατόμου αυτού σταμάτησε να δουλεύει. Είναι πολύ σημαντικό να απαντάτε τις ερωτήσεις του, γιατί αυτά που φαντάζονται τα μικρά παιδιά μπορεί να είναι πολύ χειρότερα από την πραγματική κατάσταση. Καθησυχάστε το παιδί για τη δική του ασφάλεια και ότι σκοπεύετε να παραμείνετε δίπλα του. Επιτρέψτε του και επιδιώξτε να εκφράσει τα συναισθήματα του με το να ζωγραφίσει, να διαβάσει και να πει ιστορίες σε σχέση με το θάνατο ή σε σχέση με το κοντινό πρόσωπο που πέθανε.

6 χρονών - 9 χρονών

Σε αυτήν την ηλικία τα παιδιά αρχίζουν να κατανοούν τη μονιμότητα του θανάτου, έστω κι αν δεν καταλαβαίνουν πως θα συμβεί σε κάθε ζωντανό πλάσμα μια μέρα. Ένα 8χρονο παιδί μπορεί να πιστεύει, για παράδειγμα, πως αν συμπεριφέρεται καλά ή αν κάνει μια ευχή η γιαγιά δεν θα πεθάνει. Επίσης σε αυτήν την ηλικία μπορεί να αρχίσουν να αναπτύσσονται και φόβοι σε σχέση με το θάνατο όπως επίσης και φόβοι για το ότι θα εγκαταλειφθεί από μέλη της οικογένειας του. Αρκετά συχνά τα παιδιά με τέτοιους φόβους έχουν εμμονές με τους λόγους θανάτου καθώς και με το τι θα γίνει στο σώμα μετά το θάνατο. Το παιδί μπορεί να είναι συγχυσμένο και αγχωμένο, μπορεί όμως να μη δείχνει και κανένα στοιχείο ανησυχίας, να κρύβει δηλαδή τα έντονα συναισθήματα του.

Πως μπορείτε να το βοηθήσετε

Καθίστε κι ακούστε το παιδί και διορθώστε οποιεσδήποτε παρερμηνευμένες ιδέες. Καθησυχάστε το πώς δε φταίει το ίδιο για το θάνατο του ατόμου αυτού. Αν το παιδί δε θελήσει να μιλήσει για το θέμα του θανάτου, μπορεί να νιώθει πιο άνετα να εκφραστεί γράφοντας ή ζωγραφίζοντας τις σκέψεις του σε ημερολόγιο.

10χρονών-12 χρονών

Στα προεφηβικά χρόνια τα παιδιά έχουν σίγουρα καλύτερη κατανόηση της μονιμότητας του θανάτου. Αρκετά παιδιά αυτής της ηλικίας μπορεί να δείχνουν πως δεν τους επηρεάζει το θέμα του θανάτου. Θα αναπτύξουν θυμό που θα έχει στόχο διάφορα άτομα- τον εαυτό τους, γονείς, το πρόσωπο που πέθανε, αδέλφια. Ο θυμός είναι αποτέλεσμα της θλίψης και των ενοχών που νιώθουν.

Πως μπορείτε να το βοηθήσετε

Μιλήστε του για τα συναισθήματα του και διαβεβαιώστε του ότι είναι απόλυτα φυσιολογικά. Βρείτε μαζί άλλους τρόπους, πιο εποικοδομητικούς να εκφράσει το θυμό του, προσφέρετε του εναλλακτικές λύσεις. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν πως τέτοια συναισθήματα είναι φυσιολογικά και αποδεκτά.

Εφηβεία

Οι έφηβοι κατανοούν πως ο θάνατος είναι μόνιμος και πως όλοι κάποια μέρα θα πεθάνουν, ανεξαρτήτως συμπεριφοράς, ευχών, βαθμών κ.τ.λ. Μπορεί να είναι αρνούνται τα πραγματικά τους συναισθήματα και να εκφράσουν έντονο θυμό ο οποίος θα δημιουργήσει επιπλέον πόνο. Θα ψάχνουν για το νόημα του θανάτου ενός δικού τους ατόμου και θα αρχίσουν να φιλοσοφούν το νόημα της ζωής.

Πως μπορείτε να το βοηθήσετε

Καθώς η κατανόηση για το θάνατο θα εξελίσσεται στον έφηβο, είναι λογικό να εμφανιστούν ερωτήματα για τη δική του ευπάθεια. Για παράδειγμα, εάν η φίλη της δεκαεξάχρονης κόρης σας πέθανε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, η έφηβος σας θα είναι απρόθυμη να μάθει να οδηγά η ίδια ή να μπει σε αυτοκίνητο. Ο καλύτερος τρόπο να το αντιμετωπίσετε θα ήταν να δείξετε κατανόηση και σεβασμό για το πόσο λυπηρό και τρομακτικό ήταν αυτό το δυστύχημα. Ίσως θα ήταν και καλή στιγμή να της μιλήσετε για τους διάφορους τρόπους που υπάρχουν για να είναι ασφαλής και υγιής. Μιλήστε στον έφηβο σας χωρίς να κρίνετε. Εκφράστε τα δικά σας συναισθήματα σε σχέση με το θάνατο. Δώστε του χρόνο να απομονωθεί και να σκεφτεί σε σχέση με το θέμα αυτό.

Πρέπει να επιτρέπουμε στα παιδιά να πηγαίνουν στις κηδείες;

Αυτή η απόφαση εξαρτάται από σας και το παιδί σας. Είναι απόλυτα φυσιολογικό και επιτρεπτό να αφήσετε το παιδί να λάβει μέρος σε μια τέτοιου είδους τελετή, φτάνει να το θέλει και το ίδιο. Πρώτα εξηγείστε του τι γίνεται σε μια κηδεία και μετά αφήστε το να επιλέξει μόνο του αν θα ήθελε να πάει. Τα παιδιά δεν πρέπει να προστατεύονται από την πραγματικότητα του θανάτου. Αποκλείοντας τα, ενισχύουμε το συναίσθημα της μοναξιάς και τους δίνουμε την εντύπωση πως η ιδέα του θανάτου είναι κάτι το φρικτό το οποίο δε θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν.

Τι θα πείτε σε ένα μικρό παιδί όσο αφορά την τελετή της κηδείας; Μπορούμε να εξηγήσουμε πως το σώμα του ατόμου που πέθανε θα βρίσκεται σε ένα μεγάλο ξύλινο κουτί, που το ονομάζουμε φέρετρο. Το άτομα δε θα μπορεί να μιλήσει, ή να δει ή να ακούσει τίποτα. Κάποια από τα άτομα στην κηδεία θα είναι πολύ λυπημένα και μπορεί να κλαίνε.

Πότε να ζητήσετε τη βοήθεια Ειδικού

Να έχετε κατά νου πως τα παιδιά μπορεί να μη δείξουν τη θλίψη τους όπως κάποιος ενήλικας θα έκανε. Ένα μικρό παιδί μπορεί να μην κλάψει, ένας έφηβος μπορεί να δείχνει εκνευρισμένος και να νιώθει πιο άνετα να μιλήσει με συνομήλικους του. Να θυμάστε πως το να μαθαίνεις να αντιμετωπίζεις τη θλίψη είναι μια διαδικασία.

Παρόλα αυτά, πρέπει να είστε σε επιφυλακή για οποιαδήποτε σημάδια που δείχνουν πως το παιδί σας μπορεί να χρειάζεται περεταίρω βοήθεια, όπως :

• Έχει σοβαρά προβλήματα ύπνου

• Εμφανίζει αποδιοργανωτική συμπεριφορά στο σχολείο.

• Να συμπεριφέρεται διαφορετικά από πριν, όπως μοναχικό εξαιρετικά ανήσυχο και λυπημένο ενώ πριν ήταν ομιλητικό και ζωηρό.

Να πάρω το παιδί σε κηδεία; Τι να πω στο παιδί για το θάνατο;

Πρώτα απ΄ όλα ο θάνατος είναι μια από τις πραγματικότητες της ζωής. Υπάρχει και δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό. Το να σιωπούμε και να μη δίνουμε απαντήσεις στα ερωτήματα που προκύπτουν εκ μέρους του παιδιού είναι σαν να επιλέγουμε να το αφήνουμε να κολυμπά σε μια θάλασσα, νύχτα, μόνο του. Είναι τρομακτικό. Καθώς είναι αδύνατο να προστατεύσουμε τα παιδιά από τις απώλειες της ζωής αυτό που μπορούμε να κάνουμε για αυτά είναι να τα βοηθήσουμε να μάθουν να τις διαχειρίζονται.

Και τα παιδιά πενθούν

Οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από την ηλικία τους, πενθούν. Ενώ μοιάζει τα παιδιά να «ξεπερνούν» εύκολα τις απώλειες στην πραγματικότητα αυτό δε συμβαίνει.

Κανείς δεν μπορεί να ξεπεράσει γρήγορα (και κυρίως ανώδυνα) μια σημαντική απώλεια. Όταν τους παρέχουμε ένα σταθερό χωρίς κριτική περιβάλλον, όταν τα παροτρύνουμε να μιλάνε και δεν αρνούμαστε τη θλίψη τους ή το θυμό τους, όταν τους παρέχουμε στήριξη και καθοδήγηση τότε τα βοηθάμε ουσιαστικά να επεξεργαστούν την απώλεια.

Τι μπορείς να κάνεις

Είναι πολύ σημαντικό να μιλάμε ανοιχτά αλλά επίσης είναι βοηθητικό να αφήνουμε τα παιδιά, να είναι δημιουργικά. Το παιχνίδι, η τέχνη, ο χορός, η μουσική και τα τελετουργικά, είναι όλα πολύ σημαντικά και εκφράζουν ό,τι οι λέξεις δεν μπορούν.

Πολλοί γονείς ρωτάνε: «Να το πάρω μαζί μου στην κηδεία;» Αυτό που προτείνεται είναι να αφήσεις το παιδί να επιλέξει.

· Μην το «σπρώχνεις» σε κηδείες και τελετές χωρίς να το έχεις προετοιμάσει.

· Αν δεν έχεις μιλήσει ποτέ στο παιδί σου για το θάνατο και απλά το πάρεις μαζί σε μια κηδεία «για να μαθαίνει» αυτό μπορεί να επηρεάσει με άσχημο τρόπο το παιδί.

· Αν ζητήσει να έρθει, αφιέρωσε χρόνο για να του εξηγήσεις αναλυτικά το τι πρόκειται να δει. Την εκκλησία, τους συγγενείς που θα κλαίνε, την διαδικασία της ταφής.

· Λύσε όποιες απορίες προκύψουν και εξασφάλισε τη βοήθεια ενός ακόμη ενηλίκου αν το παιδί ζητήσει να απομακρυνθεί από την κηδεία και εσύ θέλεις να παραμείνεις.

· Μίλησέ του για το σώμα που πλέον δεν νοιώθει, δεν πονά, δεν κρυώνει, δεν αισθάνεται.

· Και τέλος σιγουρέψου ότι το παιδί καταλαβαίνει ότι το σώμα πλέον δεν έχει ανάγκες.

Απώλεια του γονιού: Πώς να μιλήσετε στο παιδί

Η μονογονεϊκή οικογένεια που είναι αποτέλεσμα θανάτου, αντιμετωπίζει ένα οριστικό, μη αναστρέψιμο γεγονός, που δεν υπήρξε επιλογή κανενός και που συγκλονίζει όλα τα μέλη της βαθύτατα. Ο γονιός που απομένει να ηγηθεί σε αυτήν, αναγκάζεται να θρηνήσει για το σύντροφό του αλλά και να απαλύνει ταυτόχρονα όσο μπορεί τις πληγές των παιδιών του. Όλοι πονούν αφόρητα γιατί πρέπει να αποδεχτούν πολύ πρόωρα το γεγονός του θανάτου αυτού καθαυτού –ένα γεγονός που οι περισσότεροι άνθρωποι απωθούν πλήρως ακόμα και ως σκέψη.

Για τα παιδιά ο θάνατος του γονέα αποτελεί συνήθως την πρώτη τους συνάντηση με κάτι οριστικό και αμετάκλητο που δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ. Εισάγει πολύ νωρίς στη ζωή τους το φόβο της αιφνιδιαστικής και τεράστιας αλλαγής, τις μεταφυσικές αγωνίες, την έννοια του άδικου ή του μοιραίου κλπ.

Όταν ανακοινώσετε το γεγονός του θανάτου στο ή στα παιδιά

– Τα βρέφη θα αντιληφθούν την απουσία του άλλου γονέα γιατί δεν θα βλέπουν πλέον το πρόσωπό του. Επίσης θα αντιληφθούν την έντονη αλλαγή στη συναισθηματική ατμόσφαιρα του σπιτιού, τη φόρτιση και τη θλίψη σας. Ίσως αντιδράσουν με αλλαγές συμπεριφοράς. Θα πρέπει να τα φροντίζετε ακόμα πιο τρυφερά και κάποια στιγμή, όταν μεγαλώσουν λίγους μήνες ακόμα, θα πρέπει ασφαλώς να μιλήσετε για το θάνατο του άλλου γονέα τους με απλά λόγια.

– Τα νήπια ηλικίας 1-3 ετών δεν θα αντιληφθούν την έννοια του θανάτου, αλλά θα πρέπει να αναφερθείτε στο γεγονός με κάποιο τρόπο που να το καθιστά κατανοητό. Μπορείτε επεξηγηματικά να πείτε π.χ. ότι ο νεκρός «δεν αναπνέει πια» ή «δεν μπορεί να σηκωθεί να τρέξει» ή «δεν μπορεί να παίξει», αλλά ταυτόχρονα να τονίσετε ότι εσείς μπορείτε και θα συνεχίσετε να μπορείτε όσο θα θέλει το παιδί.

– Εξηγήστε ότι ο θάνατος «είναι για πάντα» επειδή τα μικρά παιδιά δεν αντιλαμβάνονται τη μονιμότητα και μπορεί να κοιτούν συνεχώς την πόρτα περιμένοντας να ξαναμπεί ο γονιός που πέθανε. Θα ρωτούν ίσως πολλές φορές τα ίδια και τα ίδια. Εμπνεύστε τους όσο μπορείτε μεγαλύτερη σιγουριά και φροντίστε να τους παρέχετε γαλήνη.

– Στα λίγο μεγαλύτερα παιδάκια προσχολικής ηλικίας μιλήστε κάπως αναλυτικότερα και πείτε τα αίτια του θανάτου, γιατί σε αυτές τις ηλικίες δημιουργούνται παράλογα αισθήματα ενοχής και φαντασιώσεις. Μπορεί να νομίζουν ότι έδιωξαν εκείνα το γονιό τους. Μια συνήθης αντίδραση των μικρών παιδιών είναι επίσης αυτή της εξαιρετικής ψυχραιμίας. Ο λόγος είναι ότι το παιδί δεν πιστεύει αυτό που του λέτε ή ότι το πιστεύει, αλλά δεν συναισθάνεται τη σοβαρότητά του. Πιθανόν να αρχίσει να εκδηλώνει αντιδράσεις αργότερα, καθώς θα συνειδητοποιεί τι ακριβώς σημαίνει ο θάνατος.

– Στα παιδιά σχολικής ηλικίας και στους εφήβους θα πρέπει να δώσετε πολύ περισσότερες εξηγήσεις, αλλά όχι βομβαρδίζοντάς τους. Οι ανάγκες αυτών των ηλικιών είναι μεγαλύτερες και θα χρειαστεί να τα στηρίξετε περισσότερο από όσο τα βρέφη και τα νήπια. Στην προεφηβεία και ειδικά στην εφηβεία, πείτε στα παιδιά ότι είστε στη διάθεσή τους για να σας ρωτήσουν ό,τι θέλουν και περιμένετε. Μην τους δώσετε δηλαδή πληροφορίες που δεν σας ζητούν.

Τι αντιδράσεις να περιμένετε

Ο τρόπος που θα αντιδράσει στο τραγικό γεγονός του θανάτου κάθε παιδάκι, εξαρτάται από τη συμπεριφορά του χήρου ή της χήρας και από την προσωπικότητα και την ηλικία του ίδιου του παιδιού. Συνήθως, μετά το θάνατο του ενός γονέα, οι αναμενόμενες αντιδράσεις των παιδιών τους επόμενους 3-4 μήνες είναι οι εξής:

• Σοκ και παγωνιά ή εκρήξεις απελπισίας, οργής και φόβου. Τα συναισθήματα αναδύονται άλλοτε σταδιακά και άλλοτε ορμούν απροειδοποίητα και –φαινομενικά- στα «καλά καθούμενα».

• Συμπεριφορές ενοχής επειδή τα παιδιά νιώθουν ότι οφείλουν κάτι σε εκείνον που έφυγε και ότι δεν θα έχουν ποτέ πια την ευκαιρία να «τακτοποιήσουν» τις εκκρεμότητές τους.

• Συμπεριφορές έντονης ανασφάλειας, ανάλογα με την ηλικία των παιδιών. Όσα είναι προσχολικής ηλικίας μπορεί να εκδηλώσουν πισωγυρίσματα ακόμα και στη γλωσσική ανάπτυξή τους ή ίσως να «ξαναβρέχουν» το κρεβάτι τους. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας εκδηλώνουν πιο συχνά ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως πονοκεφάλους ή πονόκοιλους και στομαχικές ενοχλήσεις. Τα αγόρια εκδηλώνουν επιθετικότητα και παραμελούν τη μελέτη τους. Τα παιδιά και των δύο φύλων αυτής της ηλικίας τείνουν από ανασφάλεια να προσκολληθούν έντονα στον γονιό που τους απομένει. Οι έφηβοι εκδηλώνουν την ανασφάλειά τους περίπου όπως οι ενήλικες, αλλά με πιο μεγάλη ένταση και μεγαλύτερες διακυμάνσεις. Ανασφάλεια βιώνει ασφαλώς και ο χήρος ή η χήρα, με αποτέλεσμα στη μονογονεϊκή οικογένεια να παρατηρούνται πολλές εκδηλώσεις οργής και άγχους.

• Κατά διαστήματα γίνονται από όλους απόπειρες «να συνεχιστεί κανονικά η ζωή», αλλά η οικογένεια συνήθως δεν μπορεί να ξαναβρεί πλήρως τους φυσιολογικούς ρυθμούς της αν δεν περάσουν 3-4 μήνες από την απώλεια. Οι διακυμάνσεις θα συνεχιστούν και μετά το 4μηνο, αλλά η ρουτίνα θα μπορεί πια να εδραιωθεί πιο εύκολα.

Καλό είναι να γνωρίζετε ότι μερικά σημαντικά προβλήματα στον ψυχισμό του παιδιού δεν εκδηλώνονται αμέσως, αλλά 2 ή και περισσότερα χρόνια μετά το θάνατο του γονέα. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες.

Πώς να αντιμετωπίσετε την κατάσταση

Μετά το θάνατο του συντρόφου σας, είναι περιττό να προσπαθήσετε να «ξεπεράσετε» τη θλίψη σας άμεσα και γρήγορα. Ο θρήνος είναι μια βασική λειτουργία που πρέπει να ολοκληρωθεί και το χρονικό διάστημα που κρατά το πένθος ποικίλει από λίγους μήνες έως και μερικά χρόνια ανάλογα με υποκειμενικούς παράγοντες.

Επειδή τα παιδιά θα προσκολληθούν αναπόφευκτα σε εσάς, προσπαθήστε να είστε τρυφεροί αλλά διατηρήστε σε κάποιους τομείς μια μικρή απόσταση, ώστε ούτε εσείς να αγκιστρωθείτε από αυτά, ούτε εκείνα από εσάς. Έχει σημασία να συνεχιστεί η ομαλή αυτονόμηση των παιδιών, αλλά και η δική σας.

• Καλό είναι να δείχνετε υγιείς και δυνατοί, γιατί τα παιδιά μπορεί να φοβούνται ότι ίσως αρρωστήσετε και πεθάνετε κι εσείς. Εξηγήστε πάντως στα παιδιά ότι ασφαλώς και δεν πεθαίνουν όλοι οι άρρωστοι άνθρωποι και ότι οι ασθένειες αποτελούν συνηθισμένα προβλήματα της ζωής.

• Φροντίστε να τονωθούν οι σχέσεις με θείους, αδέλφια, ξαδέλφια, καλούς φίλους, συμμαθητές κλπ. Όταν έχετε κι εσείς και τα παιδιά διάφορα «αποκούμπια», θα απομακρυνθεί ο κίνδυνος να αναπτυχθεί μεταξύ σας νοσηρή σχέση αλληλεξάρτησης.

• Η ψυχρή, αδιάφορη και παθητική στάση των παιδιών δείχνει συνήθως ότι έχουν σοκαριστεί και ότι επιδιώκουν να εμποδίσουν τα συναισθήματά τους να αναδυθούν. Σεβαστείτε τη στάση τους, αλλά αρχίστε να μιλάτε πιο συχνά για τα συναισθήματά σας, ώστε να σας μιμηθούν και τα παιδιά. Όταν μιλάτε για τα προβλήματά σας, επιτρέπετε την έκφρασή τους και τα νομιμοποιείτε. Η πληγή κάποτε θα κλείσει βέβαια είτε με τον ένα είτε με τον άλλο τρόπο, αλλά θα αφήσει πιο πολλές και βαθιές ουλές όταν καταπιέζετε τα συναισθήματά σας

• Αν τα παιδιά πενθούν παρατεταμένα, παροτρύνετε τα με έμμεσο τρόπο να φροντίσουν για την ψυχαγωγία τους. Μπορείτε κατά καιρούς να λέτε ότι ο γονιός που πέθανε, θα χαιρόταν με τις χαρές σας ή ότι «ο πατέρας σας/ η μητέρα σας θα στενοχωριόταν πάρα πολύ αν σας έβλεπε συνέχεια κλεισμένους μέσα στο σπίτι». Αν το πένθος παρατείνεται κατά πολύ, συζητήστε με ειδικό.

•Κατά καιρούς να λέτε στα παιδιά ότι ο γονέας που πέθανε τα αγαπούσε πολύ και ότι ήξερε πολύ καλά πόσο τον αγαπούσαν και εκείνα. Αυτό είναι σημαντικό γιατί πολλά παιδιά – ή και ενήλικες ακόμα – έχουν την έγνοια πως ο πατέρας ή η μητέρα τους έφυγαν για πάντα από τη ζωή χωρίς εκείνα να του δείξουν πόσο πολύ τον/την αγαπούσαν.

• Φροντίστε σταδιακά η οικογένεια να επανέλθει στους φυσιολογικούς της ρυθμούς. Τα παιδιά είναι πολύ εύκολο σε αυτή τη φάση να επαναστατήσουν και στο εξής να αρνούνται πολλές οικογενειακές ή προσωπικές συνήθειες –π.χ. ώρες φαγητού ή μπάνιου κ.λπ. Θα πρέπει να επιμείνετε ώστε το παιδί να αντιληφθεί ότι η μεγάλη σας απώλεια, δεν σημαίνει πως η ζωή σταματά. Πρέπει να συνεχιστεί και μάλιστα, όπως πριν.

Όσο οδυνηρή και αν είναι η ανάμνηση του άλλου γονέα, μην βγάλετε τις φωτογραφίες του από το σπίτι. Το παιδί ή τα παιδιά θέλουν να τον/την βλέπουν έστω και στη φωτογραφία. Ακόμα κι αν σκέφτεστε μετά από καιρό να ξαναφτιάξετε τη ζωή σας και να ξαναπαντρευτείτε, τα παιδιά θα πρέπει να αισθάνονται πάντα ότι κανένας δεν θα πάρει τη θέση του νεκρού πατέρα ή της νεκρής μητέρας τους ούτε στην καρδιά τους, ούτε στο κομοδίνο τους.

Παράλληλα θα ήταν καλό να ζητήσετε από φίλους ή συγγενείς που εκτιμάτε «να έχουν λίγο το νου τους» στο ή στα παιδιά. Ο λόγος είναι ότι ο παρατεταμένος θρήνος σας μπορεί να σας έκανε να παραμελήσετε τις γονεϊκές υποχρεώσεις σας και ίσως το παιδί σας να αντιμετωπίζει προβλήματα που δεν είστε σε θέση να διακρίνετε. Είναι χρήσιμο να υπάρχουν αγαπητά πρόσωπα που να σας στηρίζουν στο γονεϊκό σας ρόλο.

Πήγες:

https://www.vita.gr/2011/02/25/psixologia/apwleia-toy-gonioy-pws-na-milhsete-sto-paidi/

https://www.shape.gr/egkimosini/mama-paidi/i-idikos-exigi-pos-na-milisis-sto-pedi-gia-ton-thanato/

https://www.paidiatros.com/paidi/psychologia/facing-death

https://www.paidiatros.com/paidi/psychologia/mourning

https://www.paidiatros.com/paidi/psychologia/how-talk-my-child-about-death

https://www.mothersblog.gr/paidi/psyxologia/story/59216/pos-prepei-na-milame-sta-paidia-gia-to-thanato-kai-to-penthos