Παιδικός Καρκίνος

15 Φεβρουαριου - Παγκόσμια Ημέρα κατά του Παιδικού Καρκίνου: Όσα έχουμε υποχρέωση να ξέρουμε.

Ο παιδικός καρκίνος είναι σπάνιος. Αντιπροσωπεύει το 0,5-4,6% όλων των καρκίνων σε ανθρώπους. 

Η 15η Φεβρουαρίου κάθε έτους έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Παιδικού Καρκίνου.

Ο όρος παιδικός καρκίνος χρησιμοποιείται για να ορίσει οποιοδήποτε είδος καρκίνου που εμφανίζονται σε παιδιά πριν την ηλικία των 15 ετών. Τα συνολικά ποσοστά εμφάνισης του καρκίνου της παιδικής ηλικίας κυμαίνονται μεταξύ 50 και 200 ανά εκατομμύριο παιδιών σε παγκόσμια κλίμακα.

Παιδικός καρκίνος: Ποιες είναι οι πιο συχνές μορφές;

Το “μοτίβο” των καρκίνων στην παιδική ηλικία διαφέρει σημαντικά από εκείνων σε ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας. Σε γενικές γραμμές, η λευχαιμία αποτελεί περίπου το ένα τρίτο όλων των καρκίνων της παιδικής ηλικίας. Οι άλλες πιο κοινές μορφές καρκίνου στα παιδιά είναι τα λεμφώματα και οι όγκοι του κεντρικού νευρικού συστήματος. Υπάρχουν διάφοροι τύποι όγκων που εκδηλώνονται σχεδόν αποκλειστικά σε παιδιά, όπως το νευροβλάστωμα, το νεφροβλάστωμα, το μυελοβλάστωμα και το ρετινοβλάστωμα. Οι καρκίνοι του μαστού, του πνεύμονα, του παχέος εντέρου ή του ορθού, τυπικά συμβαίνουν σε ενήλικες και είναι εξαιρετικά σπάνιοι σε παιδιά.

Παιδικός καρκίνος: Ποιοι είναι οι γνωστοί παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου της παιδικής ηλικίας;

Μέχρι σήμερα έχουν αναγνωριστεί μόνο λίγοι παράγοντες κινδύνου για τους καρκίνους της παιδικής ηλικίας. Αυτοί περιλαμβάνουν την ιονίζουσα ακτινοβολία και την κατάποση της ορμόνης διαιθυλοστιλβεστρόλης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (πρόκειται για μια παλιά θεραπεία που δεν εφαρμόζεται πλέον). Πολλοί παιδικοί καρκίνοι συνδέονται επίσης με τη γενετική σύσταση του ατόμου, αφού έχει αποδειχτεί ότι ο καρκίνος σε μικρές ηλικίες εμφανίζεται με διαφορετική συχνότητα σε παιδιά διαφορετικής εθνοτικής προέλευσης. Επίσης, η γενετική προδιάθεση κάθε ατόμου (οικογενειακό ιστορικό καρκίνων) παίζει σημαντικό ρόλο. Έρευνες έχουν δείξει ότι ιοί, όπως ο Epstein-Barr, η Ηπατίτιδα-Β, ο έρπης και ο ιός του AIDS (HIV) μπορεί επίσης να συμβάλουν στην αύξηση του κινδύνου για μερικούς καρκίνους της παιδικής ηλικίας.

Παιδικός καρκίνος: Υπάρχουν γεωγραφικές διακυμάνσεις στη συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου της παιδικής ηλικίας;

Δεν έχουν όλες οι χώρες ενημερωμένα μητρώα που καταγράφουν τη συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου, ως εκ τούτου είναι δύσκολο να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα του καρκίνου της παιδικής ηλικίας σε όλο τον κόσμο. Με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, φαίνεται να είναι μεγάλες οι διακυμάνσεις στη συχνότητα εμφάνισης παιδικών καρκίνων, όπως η λευχαιμία και οι όγκοι του νευρικού συστήματος. Ενώ τέτοιου τύπου καρκίνοι διαγιγνώσκονται σπανίως στον υπόλοιπο κόσμο, στην υπο-Σαχάρια Αφρική, καταγράφονται αυξημένα ποσοστά εμφάνισης λεμφωμάτων (ειδικότερα λέμφωμα Burkitt) από ό,τι σε άλλες περιοχές. Αυτό μπορεί να προκύψει από τη μεγαλύτερη έκθεση σε ιογενείς λοιμώξεις.

Παιδικός καρκίνος: Μπορεί να ανιχνευθεί νωρίς;

Οι περισσότεροι καρκίνοι της παιδικής ηλικίας αρχικά εκδηλώνονται με μη-ειδικά σημάδια και συμπτώματα, κάτι που οδηγεί σε καθυστερημένη ανίχνευσή τους. Στις χώρες υψηλού εισοδήματος, επειδή τα παιδιά συνήθως έχουν αυξημένη γονική και ιατρική φροντίδα, οι καρκίνοι έχουν πιο μεγάλη πιθανότητα να εντοπιστούν πιο νωρίς. Σε χώρες με χαμηλό εισόδημα κατά κεφαλήν (κατά μέσο όρο), ωστόσο, υπάρχουν πρόσθετα εμπόδια στην έγκαιρη ανίχνευση, συμπεριλαμβανομένης της μειωμένης πρόσβασης των παιδιών σε υπηρεσίες υγείας και τις ανεπαρκείς ιατρικές εγκαταστάσεις.

Παιδικός καρκίνος: Ποιες είναι οι πιθανότητες για θεραπεία;

Στις χώρες υψηλού εισοδήματος, περίπου το 80% των παιδιών με καρκίνο επιβιώνει πέντε ή περισσότερα χρόνια μετά τη διάγνωση της νόσου. Αυτό το πολύ υψηλό ποσοστό συνεπάγεται αυξημένο αριθμό μακροχρόνια επιζώντων ατόμων, που χρειάζονται συνεχή παρακολούθηση, θεραπεία και φροντίδα. Η πρόγνωση είναι πολύ χαμηλότερη για τα παιδιά που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο σε χώρες χαμηλού και μεσαίου κατά κεφαλήν εισοδήματος. Ορισμένοι παράγοντες που εξηγούν αυτό το χαμηλό ποσοστό περιλαμβάνουν: την καθυστερημένη διάγνωση του καρκίνου που οδηγεί σε χαμηλότερα επίπεδα αποτελεσματικής θεραπείας, τα ανεπαρκώς εξοπλισμένα νοσοκομεία που δεν έχουν τα κατάλληλα φάρμακα και εξοπλισμό, κάποιες άλλες ασθένειες που είναι διαδεδομένες στα παιδιά και η έλλειψη γενικών γνώσεων του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού σχετικά με τον καρκίνο. Επιπλέον, η θεραπεία δεν είναι προσιτή οικονομικά για τους περισσότερους γονείς.

Τα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν καρκίνο στα ίδια μέρη του σώματος με αυτά των ενηλίκων, αλλά κάποιοι τύποι καρκίνου είναι πιο συνήθεις σε αυτά. Ο πιο συνηθισμένος καρκίνος στην παιδική ηλικία είναι η λευχαιμία. Αναπτύσσεται στον μυελό των οστών, ο οποίος είναι μια σπογγώδης ουσία που γέμίζει το εσωτερικό των κυττάρων και δημιουργεί τα κύτταρα του αίματος. Ευθύνεται για το ένα τρίτο περίπου των καρκίνων σε παιδιά. Με τις νέες θεραπείες οι προοπτικές για τα παιδιά που πάσχουν από αυτή την ασθένεια έχουν βελτιωθεί σημαντικά. Άλλος σημαντικός υπέυθυνος για το 20% περίπου των καρκίνων στην παιδική ηλικία είναι κακοήθης όγκος στον εγκέφαλο. Άλλοι καρκίνοι που εντοπίζονται συχνά σε παιδιά είναι παιδικά λεμφώματα, νόσος του Hodgin, σαρκώματα του Ewing, ρετινο-βλαστώματα, ραβδομυοσαρκώματα και ηπατοβλαστώματα. Λιγότερο συχνοί καρκίνοι που συμβαίνουν στα παιδιά είναι όγκος στους νεφρούς (όγκος του Wilm), καρκίνος του νευρικού συστήματος (νευροβλάστωμα) και καρκίνος των οστών (οστεοσάρκωμα). Τα αίτια αυτών των καρκίνων παραμένουν στο μεγαλύτερο μέρος τους άγνωστα. Είναι σημαντικό να επιλέγετε προσεκτικά, όταν αποφασίζετε την κλινική όπου το παιδί σας θα κάνει θεραπεία για τον καρκίνο.

Οι παιδικοί καρκίνοι δεν δρουν, θεραπεύονται ή ανταποκρίνονται πάντα όπως οι καρκίνοι στους ενήλικες. Αποφύγετε αναγνώσεις για τον ενήλικο καρκίνο προκειμένου να μάθετε για την πρόγνωση του καρκίνου του παιδιού σας. Οι παιδικοί καρκίνοι μπορεί να προκύψουν ξαφνικά, χωρίς πρώιμα συμπτώματα, και έχουν υψηλό βαθμό ίασης.

Μόλις το παιδί σας υποτεθεί ότι έχει ή διαγνωσθεί με καρκίνο, θα έρθετε αντιμέτωποι με αποφάσεις σχετικά με το ποιος θα αναλάβει τη θεραπεία του παιδιού, ποιον να ρωτήσετε για μια δεύτερη άποψη (εάν το επιθυμείτε ή όταν η διάγνωση είναι ασαφής) και ποια είναι η καλύτερη θεραπεία. Από τη στιγμή που το στάδιο της νόσου προσδιοριστεί ολικά, η θεραπευτική ομάδα δομεί ένα σχέδιο το οποίο σκιαγραφεί τον ακριβή τύπο θεραπείας, τη συχνότητα με την οποία το παιδί θα λαμβάνει θεραπεία καθώς και τη διάρκεια αυτής.

Μία ομάδα ειδικών στον παιδικό καρκίνο μπορεί να φέρει συνήθως τα καλύτερα αποτελέσματα. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει παιδίατρους, παιδοχειρουργούς και παιδιατρικό νοσηλευτικό προσωπικό. Με τη βοήθεια του γιατρού του παιδιού σας αναζητήστε ένα ιατρικό κέντρο, όπου το προσωπικό είναι πεπειραμένο στις πιο σύγχρονες μεθόδους θεραπείας. Το κέντρο και το προσωπικό του θα πρέπει να προσφέρουν επίσης ψυχολογική στήριξη για ολόκληρη την οικογένεια.

Για τα παιδιά και τους γονείς τους, υπάρχουν δύο βασικές επιλογές. Η απαισιόδοξη οδός, που οδηγεί στην απογοήτευση, και η αισιόδοξη, που είναι ανηφορική και οδηγεί στην κορυφή του βουνού. Οι στροφές του δρόμου, που οδηγούν στην κορυφή του βουνού, είναι πολλές και αντιπροσωπεύουν τα προβλήματα, που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά την διάρκεια της θεραπείας. Τα κυριότερα προβλήματα είναι:

• Οι επανειλημμένες εισαγωγές στο νοσοκομείο, λόγω λοιμώξεων ή άλλων επιπλοκών.

• Οι παρενέργειες της χημειοθεραπείας (π.χ. τριχόπτωση, ναυτία, εμετοί, έλκη στην στοματική κοιλότητα).

• Οι παρενέργειες της ακτινοθεραπείας (π.χ. τριχόπτωση, ερεθισμός του δέρματος, ναυτία, εμετοί).

• Οι παρενέργειες της χειρουργικής επέμβασης.

• Αλλεργικές αντιδράσεις στην χορήγηση αίματος, παραγώγων αίματος ή αντιβιοτικών.

• Οι τροποποιήσεις στις σχολικές και κοινωνικές δραστηριότητες.

• Η αποτυχία κάποιων θεραπειών.

Κάθε πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπίζεται δύσκολα. Συνήθως, όμως, ξεπερνιέται βάσει της εμπειρίας άλλων παιδιών και οικογενειών με παρόμοια προβλήματα. Ορισμένες φορές, η οικογένεια αδυνατεί να ξεπεράσει κάποια «στροφή» και αναγκαστικά καταλήγει στην απαισιόδοξη οδό. Τα περισσότερα παιδιά κατορθώνουν να ανεβούν στο βουνό. Η θεραπεία μπορεί να απαιτήσει μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά τελικά τα παιδιά φτάνουν στην κορυφή του βουνού. Για όλα τα παιδιά με καρκίνο, στόχος είναι η ίαση. Όλο και περισσότερα παιδιά επιτυγχάνουν αυτόν τον στόχο, μεγαλώνουν και γίνονται υγιείς ενήλικες. Επομένως, πρέπει τα παιδιά και οι γονείς να αισιοδοξούν.

Διάγνωση καρκίνου στο παιδί

Οι διάφοροι τύποι του καρκίνου μπορεί να εμφανιστούν και στα παιδιά όπως στους ενήλικες, αλλά στα παιδιά παρουσιάζονται αιφνίδια. Ένα παιδί με καρκίνο είναι μία ψυχοφθόρος δοκιμασία ακόμα και για τις πιο δυνατές οικογένειες. Η καλύτερη προσέγγιση είναι να είστε ειλικρινής με το παιδί σας για την ασθένειά του και να το στηρίζετε. Και εσείς και η ομάδα περίθαλψης του παιδιού πρέπει να το προετοιμάζετε για τις συνθήκες που αφορούν τη θεραπεία του. Καθησυχάστε το παιδί ότι όλοι προσπαθούν να το κάνουν καλύτερα. Ζητήστε από τους γιατρούς και τις νοσοκόμες να βοηθήσουν στην απάντηση των ερωτημάτων του παιδιού.

Αν και είναι σημαντικό να στηρίζετε και να παρηγορείτε το παιδί, είναι επίσης σημαντικό να διατηρείτε τη ζωή του όσο πιο φυσιολογική γίνεται. Η διατήρηση του προγράμματος, των κανόνων, των οικογενειακών δραστηριοτήτων και των πρότερων προσδοκιών μεταφέρει το μήνυμα ότι εμπιστεύεστε την ικανότητα του παιδιού σας να αντιμετωπίσει αυτή τη δυσκολία. Επίσης, υποδηλώνει ότι εσείς ως γονέας θα το βοηθήσετε να προετοιμαστεί για ένα μακρύ μέλλον.

Όσο το παιδί κάνει θεραπεία για τον καρκίνο, συνεργαστείτε στενά με το προσωπικό του σχολείου, για να πετύχετε συμπεριφορές και ακαδημαικές προσδοκίες που να είναι όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικές. Τα περισσότερα σχολεία είναι σε θέση να παρέχουν εξειδικευμένες οδηγίες κατα τις περιόδους της εντατικής θεραπείας. Επιπλέον, διαθέτουν προγράμματα επανένταξης για τα παιδιά που λείπουν αρκετό καιρό.

Εκτός από τη φροντίδα για το άρρωστο παιδί  σας είναι επίσης σημαντικό  να φροντίζετε τον εαυτό σας και την οικογένειά σας. Τα αδέρφια μπορεί να προσφέρουν μεγάλη στήριξη στον άρρωστο ή αδερφή τους, αλλά θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η δικιά τους ξεχωριστή θέση μέσα στην οικογένεια είναι εξασφαλισμένη.

Τα οικονομικά προβλήματα δεν είναι ασυνήθιστα για τις οικογένειες με ένα σοβαράάρρωστο παιδί. Οι οικονομικές δυσκολίες δεν προκαλούνται μόνο από το κόστος της θεραπείες, αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν τα έξοδα ταξιδιού, διαμονής και φροντίδας του παιδιού. Μπορεί επίσης να υπάρχει μειωμένο εισόδημα από τη διαταραχή του εργασιακού προγράμματος των γονιών.

Πολλά παιδιατρικά κέντρα διαθέτουν εξειδικευμένο προσωπικό για την υποστήριξη του παιδιού, ειδικούς για την ψυχική υγεία, κοινωνικούς λειτουργούς και προσωπικό που έχει εκπαιδευτεί, για να βοηθάει τις οικογένειες με συναισθηματικές δυσκολίες και προβληματικές καταστάσεις. Παρά τις αντιξοότητες πολλές οικογένειες αναπτύσσουν τελικά πιο στενές και πιο βαθιές σχέσεις εμπιστοσύνης.

Τι μπορείτε να κάνετε

Μετά από τη διάγνωση ο ενήλικος, αντιμετωπίζει τόσο τα δικά του συναισθήματα όσο και το τεράστιο δίλημμα της ανακοίνωσης ή μη στο παιδί. Ο γονιός θα πρέπει να γνωρίζει ότι ακόμα και αν θέλει να προστατέψει το παιδί από την ανακοίνωση της διάγνωσης, το ίδιο το παιδί μπορεί να καταλάβει ότι κάτι ανησυχητικό συμβαίνει.

Το παιδί μπορεί να κατανοήσει και να διακρίνει τα δικά σας συναισθήματα, ταυτόχρονα οι συχνές επισκέψεις στους γιατρούς και στη συνέχεια οι θεραπείες αποκαλύπτουν «έμμεσα» στο παιδί το τι συμβαίνει. Ταυτόχρονα, η έλλειψη επεξηγήσεων δημιουργεί επιπλέον άγχος και αβεβαιότητα, αφήνει περιθώρια στο παιδί να φαντασιωθεί ακόμη χειρότερα σενάρια και τέλος μπορεί να νιώθει ότι δεν γίνεται σεβαστό.

Καλό είναι να διερευνηθεί και να γίνει μία προετοιμασία από πριν για το πότε, ποιος, πως και πόσες πληροφορίες θα δοθούν. Αυτό εξαρτάται τόσο από τους ίδιους τους γονείς όσο και από άλλους παράγοντες όπως η ηλικία, η ωριμότητα και την προσωπικότητα του παιδιού.

   • Θυμηθείτε, αποφύγετε φορτισμένες συναισθηματικά φράσεις, και αποφύγετε να δώσετε υποσχέσεις που δεν μπορούν να τηρηθούν.

   • Προσπαθήστε να είστε ειλικρινείς και κατανοητοί.

   • Απώτερος στόχος της ενημέρωσης είναι να αποφευχθούν οι παρερμηνείες, ο φόβος και η αβεβαιότητα.

   • Δώστε χρόνο στο παιδί να επεξεργαστεί τις πληροφορίες και διαβεβαιώστε το ότι είστε εκεί και διαθέσιμοι για να συζητήσετε οτιδήποτε το απασχολεί.

   • Δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε και τα αδέρφια των παιδιών που νοσούν. Τα αδέρφια βιώνουν παρόμοια συναισθήματα. Δεν θα πρέπει να εξαιρούνται ούτε από τη διαδικασία της ενημέρωσης ούτε και από τη λήψη αποφάσεων ώστε να μην νιώσουν απομονωμένα.

Η τελική απόφαση για την ανακοίνωση έγκειται στους ίδιους τους γονείς. Επειδή όμως είναι μία πολύ δύσκολη απόφαση για να παρθεί καλό είναι να συζητηθεί εκτενώς με το οικείο περιβάλλον αλλά κυριότερα με τον θεράποντα ιατρό ή άλλους ειδικούς ψυχικής υγείας.

Κινδυνεύει το παιδί μας από τον καρκίνο; Ποια είναι τα ύποπτα συμπτώματα

Ο καρκίνος είναι μια ομάδα από ασθένειες που συνήθως προσβάλλουν τους ενήλικες και σπάνια αφορούν την παιδική και την εφηβική ηλικία.

Πώς και γιατί ξεκινά το πρώτο παθολογικό (καρκινικό) κύτταρο; Γιατί εμφανίζεται στο συγκεκριμένο παιδί; Στις ερωτήσεις αυτές δεν υπάρχει σαφής απάντηση. Αυτό που είναι γνωστό είναι ότι στα περισσότερα παιδιά δεν είναι κληρονομική ασθένεια, δηλαδή δεν μεταφέρεται από τον γονιό (ή τους παππούδες) στο παιδί, ούτε μεταδοτική. Ωστόσο, σε ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις (λιγότερες από 5%) έχει σαφώς αποδειχθεί η συμμετοχή κληρονομικότητας.

Η διάγνωση του καρκίνου σε ένα παιδί προκαλεί σοβαρή διατάραξη των ισορροπιών και των δεδομένων σε ολόκληρη την οικογένεια, η οποία καλείται σε ανασύνταξη δυνάμεων, υπέρβαση της απειλής για τη ζωή του παιδιού, τροποποίηση του γονικού ρόλου και κατανόηση του προβλήματος. Η ομάδα υγείας, από την άλλη πλευρά, καλείται να αντιμετωπίσει την οικογένεια ως σύνολο από την πρώτη ημέρα και ανεξάρτητα από την πρόγνωση του παιδιού, έχοντας υπόψη ότι όταν νοσεί το παιδί πάσχει ολόκληρη η οικογένεια.

Η ιδιαιτερότητα του καρκίνου στο παιδί και η διαφορά της νόσου από τον καρκίνο στους ενήλικες είναι, μεταξύ άλλων, η εμφάνισή του σε εξελισσόμενο οργανισμό τόσο βιολογικά όσο και ψυχοκοινωνικά, η ιδιαίτερη ιστολογική εικόνα (π.χ. ο τύπος της λευχαιμίας, το είδος του λεμφώματος και του συμπαγούς όγκου), η ιδιαίτερη εντόπιση (σπάνια εντόπιση σε περιοχές όπως ο πνεύμονας, ο μαστός, ο προστάτης κ.λπ.) και η ιδιαίτερη πρόγνωση της νόσου. Στα παιδιά των ανεπτυγμένων χωρών και αποθεραπεύονται και γίνονται τελείως καλά.

Οι μορφές καρκίνου από τις οποίες είναι δυνατόν να πάσχει ένα παιδί είναι η λευχαιμία, τα λεμφώματα και οι διάφορες μορφές όγκων που ονομάζονται συμπαγείς όγκοι. Συχνότερος τύπος καρκίνου στα παιδιά είναι η λευχαιμία και συγκεκριμένα η οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία και ακολουθούν οι όγκοι του κεντρικού νευρικού συστήματος, τα λεμφώματα και η νόσος Ηodgkin, οι όγκοι νεφρών και επινεφριδίων, οι όγκοι μαλακών μορίων και οστών και άλλοι σπανιότεροι όγκοι.

Τα παιδιά που πάσχουν από καρκίνο πρέπει να παραπέμπονται σε εξειδικευμένα και κατάλληλα στελεχωμένα παιδιατρικά ογκολογικά τμήματα όπου υπάρχει η εμπειρία, η γνώση και η υποδομή για την αντιμετώπιση της νόσου.

Ποια είναι τα ύποπτα συμπτώματα που θα οδηγήσουν στην πιθανή διάγνωση καρκίνου στο παιδί;

- Πυρετός χωρίς σαφή εστία λοίμωξης.

- Μάζα (όγκος) σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, δηλαδή στο κεφάλι, στον τράχηλο (λαιμό), στον θώρακα, στην κοιλιά, στα πόδια κ.λπ. Ειδικές κλινικές και ακτινολογικές εξετάσεις θα οδηγήσουν στη διάγνωση.

- Συμπτώματα από το νευρικό σύστημα, όπως είναι ο πονοκέφαλος, ο έμετος (ειδικά τις πρωινές ώρες), η αλλαγή της συμπεριφοράς του παιδιού κ.λπ.

- Αιμορραγία στο δέρμα χωρίς να έχει προηγηθεί τραυματισμός εκδηλώνεται με τη μορφή κόκκινων στιγμάτων-κηλίδων που ονομάζονται πετέχειες ή μελανιών που ονομάζονται εκχυμώσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρείται αιμορραγία από τη μύτη, από τα ούλα, από τα ούρα, από το στομάχι κ.λπ.

- Συμπτώματα και ευρήματα από τα μάτια μπορεί να οδηγήσουν στην έγκαιρη διάγνωση κάποιας μορφής καρκίνου. Τέτοια συμπτώματα είναι διόγκωση ή πτώση των βλεφάρων, η προβολή του βολβού του ματιού προς τα εμπρός, το λευκοκίτρινο λαμπερό χρώμα στην κόρη, οι μελανιές στα βλέφαρα, η ξαφνική αλλαγή στην οπτική οξύτητα κ.λπ.

- Πόνος σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος (κεφάλι, κοιλιά, άκρα) και ιδιαίτερα πόνος στα οστά των άκρων και της μέσης πρέπει να διερευνάται.

- Διάφορα άλλα συμπτώματα όπως είναι η ανορεξία, η κακοδιαθεσία, η ωχρότητα, η κόπωση, η απώλεια βάρους κ.λπ., μεμονωμένα ή σε συνδυασμό με κάποιο από τα παραπάνω, επιβάλλουν την διερεύνηση του παιδιού.

Επειδή για τον καρκίνο της παιδικής ηλικίας, σε αντίθεση με τον καρκίνο των ενηλίκων, δεν υπάρχει πρόληψη, προτείνεται η αξιολόγηση των ύποπτων συμπτωμάτων και ευρημάτων που οδηγεί στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου στο παιδί και σε πλήρη ίαση στα περισσότερα από τα παιδιά που νοσούν.

Αξίζει να επισημανθεί ότι και στα παιδιά πρέπει να διδάσκεται αγωγή υγείας (σωστή διατροφή, αποφυγή καπνίσματος, άσκηση), έτσι ώστε να αποφεύγεται η εμφάνιση καρκίνου στην ενήλικη ζωή.

Μετά τη διάγνωση της νόσου απαιτείται η ενημέρωση των γονιών αλλά και του παιδιού. Η ενημέρωση πρέπει να γίνεται από γιατρό με εμπειρία και προς τους δύο γονείς και οι πληροφορίες πρέπει να είναι κατά το δυνατό σαφείς και επαναλαμβανόμενες. Το παιδί ενημερώνεται λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία και την ωριμότητα του, αλλά και ότι πρέπει να «ακούμε όχι μόνο όσα λέει το παιδί αλλά και όσα φοβάται να πει». Η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης έχει καθοριστική σημασία.

Πορεία και εξέλιξη

Με τη σύγχρονη θεραπευτική αγωγή, ο καρκίνος στα παιδιά ιάται στις περισσότερες περιπτώσεις:

Tα παιδιά που πάσχουν από καρκίνο, όπως αναφέρθηκε, πρέπει να παραπέμπονται σε ειδικά οργανωμένα παιδιατρικά ογκολογικά τμήματα και να αντιμετωπίζονται από ειδικά εκπαιδευμένους παιδιάτρους και ευαισθητοποιημένο και έμπειρο νοσηλευτικό προσωπικό, ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό, οι οποίοι συνεργάζονται με σκοπό την προσφορά της άριστης ιατρικής και ψυχοκοινωνικής φροντίδας, όχι μόνο στο άρρωστο παιδί, αλλά και σε ολόκληρη την οικογένεια. Η φροντίδα αυτή προσφέρεται όχι μόνο κατά τη διάρκεια της θεραπείας, αλλά και μετά τη συμπλήρωση της θεραπείας και την επίτευξη του στόχου, που είναι η ίαση του παιδιού, δηλαδή στην περίοδο της προσπάθειας του παιδιού για επανένταξη.

Με τη σύγχρονη θεραπευτική αγωγή, δύο στα τρία παιδιά που πάσχουν από καρκίνο στις ανεπτυγμένες χώρες (δηλαδή στο 20% των παιδιών του κόσμου) αποθεραπεύονται, δηλαδή ιώνται από τη νόσο. Επίσης, σήμερα 1 σε κάθε 900 νεαρά άτομα ηλικίας 25-35 χρόνων είχαν νοσήσει κατά την παιδική τους ηλικία από καρκίνο και είχαν ιαθεί.

Ο καρκίνος σε παιδιά και εφήβους αυξάνει την ψυχολογική πίεση στις οικογένειες των ασθενών. Ποια είναι τα συμπτώματα του παιδικού καρκίνου και πώς αντιμετωπίζεται η νόσος;

Ποιες είναι οι πιο συχνές μορφές καρκίνου;

Στα παιδιά συχνότερες μορφές καρκίνου είναι η οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία (26%), οι όγκοι εγκεφάλου (21%), το νευροβλάστωμα (7%) και το μη Hodgkin λέμφωμα (6%). Στους εφήβους αντίστοιχα είναι το λέμφωμα Hodgkin (15%), ο καρκίνος θυρεοειδούς (11%), οι όγκοι εγκεφάλου (10%) και οι όγκοι όρχεος (8%).

Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου σε παιδιά και εφήβους;

Τα συμπτώματα δεν είναι ειδικά και παρατηρούνται σε πολλά νοσήματα της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Ο Σύλλογος Γονιών Παιδιών με Νεοπλασματική Ασθένεια ΦΛΟΓΑ σε συνεργασία με το Ογκολογικό τμήμα του Νοσοκομείου Παίδων Π.&Α. Κυριακού και την υπογράφουσα, έχουν εκδώσει ανάλογο ενημερωτικό φυλλάδιο, όπου τα αρχικά γράμματα των λέξεων παραπέμπουν στα συχνότερα συμπτώματα, στην πρόταση «Μαμά Άρχισε Πάλι Να Με Πονάει»:

 Μάζα (όγκος) σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος.

 Αιμορραγία από το δέρμα ή τα ούλα ή τη μύτη κ.λπ.

 Πυρετός που παρατείνεται, δε σχετίζεται με λοίμωξη ή συνδυάζεται με άλλα ύποπτα συμπτώματα.

 Νευρολογικά συμπτώματα (σπασμοί, πρόβλημα στη βάδιση, πρωινοί έμετοι κ.λπ.).

 Μάτια με διόγκωση, στραβισμό, πρόπτωση, μελανιές κ.λπ.

 Πόνος στα οστά, στο κεφάλι ή σε άλλο σημείο του σώματος.

Πώς αντιμετωπίζεται η νόσος;

Στα παιδιά και στους εφήβους οι περισσότερες μορφές καρκίνου απαντούν στην ενδεδειγμένη θεραπεία. Συνδυασμός χημειοθεραπείας και χειρουργικής παρέμβασης με ή χωρίς ακτινοθεραπεία επιλέγεται με βάση καλά δομημένα θεραπευτικά πρωτόκολλα σε οργανωμένες ειδικές κλινικές υπό την εποπτεία εξειδικευμένης ιατρονοσηλευτικής ομάδας και σε συνεργασία με ψυχολογική υποστήριξη που απευθύνεται τόσο στον πάσχοντα όσο και στην οικογένειά του (γονείς, αδέλφια κ.λπ.).

Ποια είναι τα αποτελέσματα της θεραπείας;

Η πρόγνωση στα παιδιά και τους εφήβους που νόσησαν από καρκίνο είναι καλή. Τρία από τα τέσσερα παιδιά ή εφήβους που νοσούν θεραπεύονται. Την 1η/1/2010, στις ΗΠΑ κατεγράφησαν 379.000 ιαθέντες από καρκίνο παιδικής και εφηβικής ηλικίας, έτσι ώστε 1/530 νέους ενήλικες ηλικίας 20-39 χρόνων να είναι νικητής στη μάχη του καρκίνου από τον οποίο νόσησε ως παιδί ή έφηβος. Στην Ελλάδα ο σύλλογος ΚΥΤΤΑΡΟ αγκαλιάζει την ομάδα αυτή των νέων ατόμων. Η ομάδα αυτή πρέπει να παρακολουθείται συστηματικά και υπεύθυνα, έτσι ώστε να προλαμβάνονται, αλλά και να αποτυπώνονται τα πιθανά προβλήματα από την προηγηθείσα νόσο και τη θεραπεία.

Πηγές:

https://www.iatropedia.gr/paidi/pagkosmia-imera-kata-tou-paidikou-karkinou-osa-echoume-ypochreosi-na-xeroume/51681/

https://www.iatronet.gr/ygeia/paidiatriki/article/27951/poia-einai-ta-symptwmata-toy-karkinoy-se-paidia-kai-efivoys.html

https://www.iatronet.gr/ygeia/paidiatriki/article/49490/karkinos-sto-paidi-kai-ton-efivo-oi-epomenes-exelixeis.html

https://www.onmed.gr/ygeia/story/353181/kindyneyei-to-paidi-mas-apo-ton-karkino-poia-einai-ta-ypopta-symptomata

http://www.agsavvas-hosp.gr/%CE%96%CF%8E%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%BA%CE%AF%CE%BD%CE%BF/%CE%A0%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%AF%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%BA%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%82/%CE%94%CE%B9%CE%AC%CE%B3%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%B7%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%BA%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%85%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%AF.aspx

Εφιάλτες και παιδιά

Δεν είναι ξεκάθαρο πότε αρχίζουν τα παιδιά να ονειρεύονται, αλλά ακόμη και τα νήπια λένε κάποιες φορές ότι είχαν ευχάριστα ή τρομακτικά όνειρα. Σχεδόν όλα τα παιδιά έχουν περιστασιακά κάποιο τρομακτικό ή ανησυχητικό όνειρο αλλά οι εφιάλτες κορυφώνονται στην προσχολική ηλικία, όπου υπάρχει ο τυπικός φόβος για το σκοτάδι.

Φυσικά, νυχτερινούς εφιάλτες μπορεί να έχουν και μεγαλύτερα παιδιά ή και ενήλικες.

Οι εφιάλτες, όπως και τα περισσότερα όνειρα, εμφανίζονται στο στάδιο του ύπνου όπου ο εγκέφαλος είναι σε εγρήγορση και ταξινομεί εμπειρίες και νέες πληροφορίες για τη διαδικασία της μάθησης και της απομνημόνευσης. Οι έντονες εικόνες που επεξεργάζεται το μυαλό, μπορεί να φαίνονται τόσο αληθινές όσο τα συναισθήματα που αυτές πυροδοτούν. Αυτό το μέρος του ύπνου λέγεται στάδιο REM (Rapid Eye Movement) δηλ. στάδιο γρήγορων κινήσεων των ματιών. Οι εφιάλτες συνήθως συμβαίνουν στο δεύτερο μισό του νυχτερινού ύπνου, όπου είναι μεγαλύτερα τα διαστήματα REM.

Όταν τα παιδιά ξυπνάνε από έναν εφιάλτη, οι εικόνες του είναι ακόμη πολύ ζωντανές και μπορεί να φαίνονται αληθινές. Οπότε είναι φυσικό να νιώθουν φόβο και αναστάτωση και να ζητάνε το γονιό για παρηγοριά. Μέχρι την προσχολική ηλικία, τα παιδιά αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι ο εφιάλτης είναι απλά ένα όνειρο και ότι αυτό που συμβαίνει εκεί δεν είναι αληθινό και δεν μπορεί να τα βλάψει. Φυσικά, αυτό δεν σταματάει το φόβο τους όταν ξυπνάνε από εφιάλτη και συνήθως χρειάζονται καθησυχασμό και παρηγοριά.

Τι προκαλεί τους εφιάλτες;

Τα όνειρα και οι εφιάλτες φαίνεται να είναι ένας τρόπος με τον οποίο τα παιδιά επεξεργάζονται σκέψεις και συναισθήματα για καταστάσεις που αντιμετωπίζουν και διαχειρίζονται ανησυχίες και προβληματισμούς.

Τις περισσότερες φορές οι εφιάλτες εμφανίζονται χωρίς προφανή λόγο. Άλλες φορές εμφανίζονται όταν ένα παιδί βιώνει στρες ή μια σημαντική αλλαγή. Γεγονότα και καταστάσεις που μπορεί να φαίνονται ανησυχητικά, π.χ. μια μετακόμιση, μια αλλαγή σχολείου, η γέννηση ενός αδερφού ή οικογενειακές εντάσεις, μπορεί επίσης να καθρεφτιστούν σε ανησυχητικά όνειρα.

Κάποιες φορές οι εφιάλτες προκύπτουν ως μέρος της αντίδρασης του παιδιού σ’ ένα τραυματικό γεγονός, π.χ. μια φυσική καταστροφή, ένα ατύχημα ή ένα σωματικό τραύμα. Για κάποια παιδιά, ειδικά γι’ αυτά που έχουν καλή φαντασία, το να διαβάζουν τρομακτικές ιστορίες ή να βλέπουν τρομακτικές ταινίες ή τηλεόραση πριν τον ύπνο, μπορεί να πυροδοτήσει εφιάλτες.

Τα θέματα του εφιάλτη έχουν συνήθως σχέση μ’ αυτά που βιώνει το παιδί σε κείνη την ηλικία, π.χ. πάλη με επιθετικά συναισθήματα, ανεξαρτησία ή φόβους αποχωρισμού. Το καστ των χαρακτήρων μπορεί να περιλαμβάνει τέρατα, κακούς ανθρώπους, ζώα, φανταστικά πλάσματα ή οικείους ανθρώπους, μέρη και γεγονότα που συνδυάζονται με ασυνήθιστους τρόπους.

Τα μικρά παιδιά μπορεί να έχουν εφιάλτες ότι τα καταβροχθίζουν, ότι χάνονται, ότι τα κυνηγούν ή τα τιμωρούν. Κάποιες φορές, ένας εφιάλτης περιέχει αναγνωρίσιμα στοιχεία από γεγονότα και εμπειρίες της ημέρας αλλά με κάποια τρομακτική πλοκή. Το παιδί μπορεί να μην θυμάται κάθε λεπτομέρεια αλλά συνήθως μπορεί να θυμηθεί μόνο κάποιες εικόνες, χαρακτήρες ή καταστάσεις και τα τρομακτικά κομμάτια του ονείρου.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;

Οι γονείς δεν μπορούν να εμποδίσουν τους εφιάλτες αλλά μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να έχουν καλό ύπνο, πράγμα που ενθαρρύνει τα καλά όνειρα.

Για να τα βοηθήσετε τα παιδιά να ηρεμήσουν όταν είναι ώρα ύπνου και να συνδέσετε την ώρα του ύπνου με την ασφάλεια και την άνεση, σιγουρευτείτε ότι:

● Έχουν τακτική ώρα ύπνου και ξυπνήματος.

● Έχουν ένα πρόγραμμα ύπνου που τα βοηθά να χαλαρώνουν και να νιώθουν ασφάλεια καθώς πέφτουν για ύπνο. Για παράδειγμα, ένα μπάνιο, μια ζεστή αγκαλιά από σας, το να διαβάζετε ιστορίες ή να κάνετε μια ήρεμη κουβέντα για τα ευχάριστα γεγονότα της μέρας.

● Το κρεβάτι τους είναι ένα άνετο και ήρεμο μέρος για να ησυχάσουν. Ένα αγαπημένο παιχνίδι, ένα λούτρινο ζωάκι, ένα φως νύχτας, είναι πράγματα που μπορεί να βοηθήσουν.

● Δεν βλέπουν τρομακτικές ταινίες και προγράμματα στην τηλεόραση πριν τον ύπνο, ειδικά αν τους έχουν προκαλέσει εφιάλτες προηγούμενα.

● Ξέρουν ότι οι εφιάλτες δεν είναι αληθινοί, ότι είναι απλά όνειρα και δεν μπορούν να τα βλάψουν.

Πώς να βοηθήσετε τα παιδιά να συνέλθουν μετά από έναν εφιάλτη

· Διαβεβαιώστε το παιδί ότι είστε εκεί. Η ήρεμη παρουσία σας βοηθά το παιδί να νιώσει ασφάλεια και προστασία όταν ξυπνήσει νιώθοντας φόβο. Αν ξέρει ότι θα είστε εκεί, θα το βοηθήσει να νιώσει ακόμη μεγαλύτερη ασφάλεια.

· Ονομάστε αυτό που συνέβη. Δώστε στο παιδί να καταλάβει ότι ήταν ένας εφιάλτης και τώρα τέλειωσε. Μπορείτε να του πείτε: «Είχες ένα άσχημο όνειρο αλλά τώρα ξύπνησες και όλα είναι εντάξει.» Διαβεβαιώστε το πώς ό,τι τρομακτικό είδε στο όνειρο, δεν έγινε αληθινά στον πραγματικό κόσμο.

· Καθησυχάστε το. Δείξτε του ότι καταλαβαίνετε το φόβο που αισθάνεται και ότι είναι εντάξει. Υπενθυμίστε του ότι όλοι ονειρεύονται και κάποιες φορές τα όνειρα είναι τρομακτικά, σε αναστατώνουν και μοιάζουν να είναι αληθινά, γι’ αυτό είναι φυσιολογικό να σου προκαλούν φόβο.

· Κάντε τα μαγικά σας. Με τα παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας, που έχουν ζωηρή φαντασία, οι μαγικές δυνάμεις της αγάπης και της προστασίας σας, μπορούν να κάνουν θαύματα. Μπορείτε ίσως να κάνετε τα τέρατα να εξαφανιστούν με μια δόση φανταστικού σπρέι για τέρατα. Ελέγξτε την ντουλάπα και κάτω από το κρεβάτι, διαβεβαιώνοντας το παιδί ότι όλα είναι εντάξει.

· Διατηρήστε έναν ήπιο φωτισμό. Ένα φωτάκι νύχτας ή ένα φως στο χωλ, μπορεί να βοηθήσει το παιδί να νιώσει ασφάλεια σ’ ένα σκοτεινό δωμάτιο, την ώρα που πρόκειται να ξανακοιμηθεί.

· Βοηθήστε το παιδί να ξανακοιμηθεί. Δώστε του ένα αντικείμενο που θα το καθησυχάσει, π.χ. το αγαπημένο του λούτρινο ζωάκι, μια κουβέρτα, ένα μαξιλάρι ή βάλτε του απαλή μουσική. Μπορείτε επίσης να κουβεντιάσετε μαζί του για κάποια ευχάριστα όνειρα που θα ήθελε να έχει. Τέλος, μπορείτε να του δώσετε ένα φιλί για να το κρατήσει στην παλάμη του, καθώς του λέτε καληνύχτα και βγαίνετε απ’ το δωμάτιό του.

· Ακούστε το προσεκτικά. Όταν το παιδί ξυπνάει από τον εφιάλτη, δεν χρειάζεται να επεκταθείτε πολύ στο περιεχόμενο του ονείρου. Απλά βοηθήστε το να ηρεμήσει, να νιώσει ασφάλεια και ηρεμία, για να μπορέσει να ξανακοιμηθεί. Όμως, το πρωί που ξυπνάει μπορεί να θέλει να σας μιλήσει για το τρομακτικό όνειρο που είδε το βράδυ. Όταν μιλάει γι’ αυτό, ή το ζωγραφίζει ή γράφει γι’ αυτό στο φως της μέρας, πολλές τρομακτικές εικόνες χάνουν τη δύναμή τους. Το παιδί σας μπορεί να χαρεί αν σκεφτεί μια νέα, πιο ικανοποιητική κατάληξη στο τρομακτικό όνειρο.

Για τα περισσότερα παιδιά, οι εφιάλτες συμβαίνουν πότε πότε, και δεν είναι ανησυχητικό φαινόμενο. Απλά χρειάζονται τον καθησυχασμό του γονέα. Αν όμως οι εφιάλτες εμφανίζονται συχνά και εμποδίζουν το παιδί να κοιμάται επαρκώς ή αν συμβαίνουν μαζί με άλλα συναισθηματικά ή συμπεριφορικά προβλήματα, είναι σκόπιμο να συμβουλευτείτε τον παιδίατρό σας ή ακόμη κι ένα ειδικό ψυχικής υγείας.

Νυχτερινοί τρόμοι στα παιδιά

Νυχτερινοί τρόμοι είναι ξυπνήματα του παιδιού μέσα στην νύχτα που έχουν δραματικό χαρακτήρα. Συμβαίνουν κατά τις πρώτες ώρες ύπνου, κατά την διάρκεια δηλαδή του ύπνου που είναι περισσότερο βαθύς. Αγχώνουν, ανησυχούν πολύ τους γονείς γιατί το παιδί φαίνεται να βρίσκεται σε μεγάλη αναταραχή και δεν μπορεί να παρηγορηθεί.

Πόσο συχνοί είναι οι νυχτερινοί τρόμοι;

Οι νυχτερινοί τρόμοι εμφανίζονται σε ποσοστό περίπου 5% των παιδιών.

Σε ποια ηλικία εμφανίζονται οι νυχτερινοί τρόμοι;

Οι νυχτερινοί τρόμοι εμφανίζονται συνήθως σε παιδιά προσχολικής και νηπιακής ηλικίας, αλλά και σε μεγαλύτερα παιδιά.

Νυχτερινοί τρόμοι - Ποια είναι τα συμπτώματα;

Το παιδί, ενώ βρίσκεται σε βαθύ ύπνο, ξαφνικά βγάζει συνήθως μια κραυγή και έπειτα δείχνει εξαιρετικά φοβισμένο. Μπορεί να κάνει έντονες, απότομες κινήσεις με τα χέρια και τα πόδια του, ή ακόμα να περπατήσει νευρικά στο σπίτι σα να ψάχνει κάτι και δεν το βρίσκει. Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου έχουν γρήγορη ανάσα και ταχυκαρδία. Παρουσιάζουν συμπτώματα αυξημένης έκκρισης αδρεναλίνης, με συνέπεια εφίδρωση, μυδρίαση και μάτια διάπλατα ανοιχτά. Το παιδί στο διάστημα αυτό δεν έχει επαφή με το περιβάλλον, δεν αναγνωρίζει τους γονείς και δεν μπορεί να παρηγορηθεί. Η διάρκεια του επεισοδίου είναι 5 με 10 λεπτά. Συνήθως συμβαίνει μόνο ένα επεισόδιο σε μια νύχτα, σε κάποιες περιπτώσεις όμως τα επεισόδια μπορεί να επαναλαμβάνονται την ίδια νύχτα.

Ποια είναι τα αίτια των νυχτερινών τρόμων;

Το παιδί που βρίσκεται στη μέση ενός νυχτερινού τρόμου δεν είναι ξύπνιο, αλλά βρίσκεται στο στάδιο μεταξύ ύπνου και ξύπνιου. Είναι αρκετά ξυπνητό για να σηκώνεται από το κρεβάτι, για να φωνάζει ή για να έχει τα μάτια του ανοιχτά, αλλά είναι αρκετά μέσα σε ύπνο για να μην ανταποκρίνεται στον γονιό που προσπαθεί να το παρηγορήσει. Το παιδί δεν θυμάται τίποτα από το επεισόδιο το επόμενο πρωί, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει συνήθως με έναν εφιάλτη.

Δεν είναι σπάνιο να υπάρχει ιστορικό νυχτερινών τρόμων στην οικογένεια. Θα πρέπει να τονιστεί στους γονείς ότι οι νυχτερινοί τρόμοι συμβαίνουν σε φυσιολογικά παιδιά και συνήθως δεν αντανακλούν κανένα σημαντικό συναισθηματικό ή ψυχολογικό πρόβλημα. Μερικές φορές όμως οι τρόμοι μπορεί να χειροτερεύουν κάθε φορά που το παιδί αρρωσταίνει ή έχει άγχος ή ανησυχία για κάτι.

Πως ξεχωρίζουμε τους νυχτερινούς τρόμους από τους εφιάλτες;

Οι νυχτερινοί τρόμοι είναι εντελώς διαφορετικοί από τους εφιάλτες.

• Οι εφιάλτες είναι άσχημα όνειρα που τείνουν να συμβαίνουν στο δεύτερο μισό της νύχτας, όταν ο ύπνος είναι πιο ελαφρύς και βλέπουμε περισσότερα όνειρα.

• Κατά τον εφιάλτη το παιδί ξυπνά πλήρως, έχει τις αισθήσεις του και μπορεί να ανταποκριθεί, άρα και να παρηγορηθεί από τους γονείς.

• Συχνά το παιδί μπορεί να θυμηθεί τον εφιάλτη το επόμενο πρωί

• Οι νυχτερινοί τρόμοι τείνουν να συμβαίνουν σε μικρότερη, προσχολική ηλικία από ό,τι οι εφιάλτες.

Ποια είναι η αντιμετώπιση των νυχτερινών τρόμων – Συμβουλές σε γονείς

Οι γονείς χρειάζεται να παραμένουν ήρεμοι, ψύχραιμοι και να μην αγγίζουν το παιδί ή να μην προσπαθούν να το αγκαλιάσουν για να το παρηγορήσουν εκτός εάν το παιδί κινδυνεύει να χτυπήσει. Στην πραγματικότητα, προσπάθειες των γονιών να βοηθήσουν ή να ησυχάσουν το παιδί συχνά κάνουν το επεισόδιο χειρότερο και μακρύτερο.

Εάν το παιδί μας εμφανίζει νυχτερινούς τρόμους, είναι σημαντικό να φροντίσουμε για την ασφάλειά του στο σπίτι και στον ύπνο, πχ να μην σκοντάψει και χτυπήσει όταν σηκώνεται από το κρεβάτι.

Η ρουτίνα ύπνου μπορεί να βοηθήσει, όπως και συγκεκριμένη ώρα ύπνου. Αντίθετα υπερκόπωση του παιδιού κατά τις τελευταίες ώρες της ημέρας ίσως προκαλέσει συχνότερους νυχτερινούς τρόμους.

Οι γονείς δεν πρέπει να δείχνουν το άγχος τους για το θέμα προς το παιδί το επόμενο πρωί, ούτε να συζητούν για το επεισόδιο μπροστά στο παιδί, εκτός εάν θέλει ή ρωτάει εκείνο από μόνο του. Η αντίδραση των γονιών μπορεί να στενοχωρήσει το παιδί και να έχει άγχος όταν πέφτει για ύπνο.

Νυχτερινοί τρόμοι - Πρόγνωση

Θα πρέπει να τονιστεί στους γονείς ότι οι νυχτερινοί τρόμοι δεν προκαλούν καμία αναπτυξιακή ή άλλη βλάβη στο παιδί και κάποια στιγμή το παιδί θα τους ξεπεράσει από μόνο του. Είναι συχνοί στα παιδιά και αποτελούν κομμάτι της υγιούς ψυχοκινητικής τους ανάπτυξης.

Πότε να δω ειδικό

• Εάν η συχνότητα των νυχτερινών τρόμων σας προβληματίζει

• Εάν νυχτερινοί τρόμοι είναι τόσο έντονοι που υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού του παιδιού

• Εάν διαταράσσεται συστηματικά ο ύπνος όλης της οικογένειας.

• Εάν φαίνεται να επηρεάζεται με υπνηλία το παιδί κατά την διάρκεια της ημέρας.

Γιατί τα παιδιά βλέπουν εφιάλτες;

Σε ποια ηλικία αρχίζουν συνήθως οι εφιάλτες στα παιδιά; Πώς μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας.

Οι εφιάλτες είναι τρομακτικά όνειρα που γενικά ξυπνούν το παιδί σας από τον ύπνο και τα οποία του φαίνονται πολύ αληθινά.

Ανάλογα με την ηλικία του, το παιδί συχνά είναι δύσκολο να ξεχωρίσει την πραγματικότητα από τον εφιάλτη, ακόμα και όταν ξυπνήσει. Οι εφιάλτες συχνά μπορούν να ταράξουν το παιδί και αυτό να φοβάται να ξανακοιμηθεί. Μπορεί να αποτελέσουν λόγο να αρνείται το παιδί να κοιμηθεί.

Οι εφιάλτες μπορούν να συμβούν χωρίς γνωστή αιτία, αν και ορισμένες φορές φαίνεται να προέχονται από κάτι που είδε ή που άκουσε το παιδί και το τάραξε κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Οι ακριβείς αιτίες δεν είναι γνωστές. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι εφιάλτες μπορεί να ακολουθούν τραυματικές εμπειρίες ή να συνδέονται με την ψυχοπαθολογία. Ορισμένα φάρμακα που αλλάζουν τους νευροδιαβιβαστές μπορεί να συνδέονται με εφιάλτες.

Οι εφιάλτες μπορούν να συμβούν στα παιδιά, γενικά, μεταξύ 3 και 6 ετών αλλά και νωρίτερα. Υπολογίζεται ότι το 10 έως 50% των παιδιών αυτής της ηλικίας έχουν εφιάλτες που ενοχλούν τους γονείς λόγω της σοβαρότητάς τους.

Το αναπτυξιακό στάδιο ζωής συχνά αντικατοπρίζεται στο είδος του εφιάλτη. Για παράδειγμα, παιδιά μπορεί να βλέπουν εφιάλτες σχετικά με το ότι αποχωρίζονται τους γονείς τους. Λίγο μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να βλέπουν ότι χάνονται, όνειρα για τον θάνατο ή άλλους κινδύνους. Μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να βλέπουν εφιάλτες που σχετίζονται με ταινίες που είδαν.

Οι εφιάλτες, γενικά, συμβαίνουν στο δεύτερο ήμισυ της νύχτας και συνδέονται με πλήρη επίγνωση και ανάκληση αν το παιδί ξυπνήσει μετά το επεισόδιο.

Υπάρχουν αρκετά βήματα που μπορείτε να κάνετε ώστε να μειώσετε την πιθανότητα να βλέπει το παιδί σας εφιάλτες.

 Εξασφαλίστε επαρκή ύπνο. Το παιδί σας κοιμάται επαρκώς και κρατά το πρόγραμμα ύπνου; Αν το κάνει, πιθανόν θα μειώσει τον αριθμό και την ένταση των εφιαλτών.

 Να συζητάτε τους εφιάλτες την ημέρα. Προσπαθήστε να διαπιστώσετε αν υπάρχει ένα θέμα στους εφιάλτες- ιδιαίτερα αν εμφανίζονται συχνά. Αν ναι, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι κάτι ενοχλεί το παιδί. Προσπαθήστε να βρείτε τι είναι. Εντοπίστε τους στρεσογόνους παράγοντες στη ζωή του παιδιού. Μιλήστε για αυτούς και δράστε μαζί με το παιδί σας για να τους μειώσετε.

 Κρατήστε τις συνήθειες ύπνου διασκεδαστικές και ‘’ελαφριές’’. Στα 30-60 λεπτά πριν την ώρα του ύπνου, μην εκθέτετε το παιδί σας σε τρομαχτικές ταινίες, ιστορίες ή μουσική που μπορούν να το ανησυχήσουν.

 Βρείτε τρόπους να ξεπεράσετε τους εφιάλτες. Ορισμένα παιδιά και ενήλικες έχουν αναπτύξει δημιουργικούς τρόπους να βοηθήσουν τα παιδιά να ξεφύγουν από τους εφιάλτες. Ορισμένοι δοκίμασαν να διαβάζουν ιστορίες για να ξεφεύγει κάποιος από τον φόβο του εφιάλτη. Άλλοι έχουν ζωγραφίσει εικόνες εφιαλτών και στη συνέχεια τις έσκισαν και τις πέταξαν ως συμβολική κίνηση. ‘Οποια δημιουργική λύση ‘’δουλεύει’’ για εσάς και το παιδί σας μπορεί να δοκιμαστεί.

Παιδικοί νυχτερινοί τρόμοι και εφιάλτες: Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς

Τα παιδιά που ξυπνούν κατά τη διάρκεια της νύχτας είναι συχνά είτε πολύ κουρασμένα, είτε πολύ αγχωμένα και για αυτό η καλύτερη λύση είναι η διατήρηση ενός συγκεκριμένου προγράμματος ύπνου που θα μπορούσε να βελτιώσει την κατάσταση.

Μία από τις πιο συνηθισμένες δυσκολίες είναι οι εφιάλτες, τα άσχημα όνειρα που τρομάζουν τα παιδιά με αποτέλεσμα να ξυπνούν πολύ φοβισμένα, ενώ το παιδί συσχετίζει πολύ εύκολα μία κατάσταση με το όνειρο.

Αρκετές φορές έχουν ένα έντονο αίσθημα εγκατάλειψης, που μπορεί να συνοδεύεται με εφίδρωση, ταχυκαρδία και αίσθημα πνιγμονής. Οι εφιάλτες συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ενεργητικού ύπνου, κυρίως μετά το πρώτο μισό της νύχτας, όπου η διαδικασία των ονείρων γίνεται πιο έντονη. Οι εφιάλτες μπορεί να έχουν διάφορες πηγές δημιουργίας και προέλευσης, όπως μία δυσάρεστη εμπειρία την προηγούμενη ημέρα, διηγήσεις ή θεάματα τρομακτικού περιεχομένου, ιδίως πριν από τον ύπνο, πεπτικές διαταραχές, μη άνετες συνθήκες ύπνου, καθώς και προβλήματα στην οικογένεια ή στο σχολείο. Η ηλικία που γίνεται αναφορά των άσχημων ονείρων είναι κυρίως η προσχολική, μετά τον τρίτο χρόνο της ζωής, όταν το παιδί είναι σε θέση να αναφέρει ότι ονειρεύτηκε.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς: Θα πρέπει αρχικά να τρέξουν άμεσα στο παιδί και να το διαβεβαιώσουν πως είναι εκεί δίπλα του να το προστατέψουν από οτιδήποτε. Ποτέ δεν πρέπει να το μεταφέρουν στη δικιά τους κρεβατοκάμαρα, αλλά να παραμείνουν στο χώρο του παιδιού. Θα πρέπει να ενθαρρύνουν το παιδί να εξιστορήσει όλα όσα είδε και έγιναν στο όνειρό του και να του υπενθυμίσουν ότι είναι παροδικό και μη αληθινό. Μία πολύ καλή λύση είναι να επιτρέψουν στο παιδί να αφήνει αναμμένο κάποιον φωτισμό, εάν το κάνει να νιώθει καλύτερα και πιο άνετα.

Μόλις συνέλθει το παιδί θα πρέπει να πέσει ξανά για ύπνο, ενώ οι γονείς καλό θα είναι να ελέγξουν για οποιοδήποτε στοιχείο που μπορεί να προκαλεί τρόμο, όπως οι σκιές και να το απομακρύνουν. Όταν οι εφιάλτες δεν είναι σποραδικό και σπάνιο γεγονός αλλά υποτροπιάζουν, πρέπει να γίνει έρευνα για την ανεύρεση και την αντιμετώπιση της αιτίας.

Ένα άλλο συχνό φαινόμενο που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της νύχτας είναι οι νυκτερινοί φόβοι ή τρόμοι. Κατά τη διάρκεια τους το παιδί ακούγεται να κλαίει ασυνείδητα, να ιδρώνει και να έχει γρήγορο ρυθμό αναπνοής. Μπορεί να έχει μία έκφραση τρόμου, να κάθεται στο κρεβάτι με προτεταμένα χέρια, σαν να θέλει να προστατευθεί από εχθρό ή σηκώνεται και τρέχει. Τα μάτια του μπορεί να είναι ανοιχτά, ωστόσο δεν έχει δυνατότητα προσανατολισμού, δεν γνωρίζει πρόσωπα, δεν επικοινωνεί και έχει παραισθήσεις. Παρόλο που ένας νυχτερινός εφιάλτης μπορεί να έχει μεγάλη διάρκεια, ο τρόμος έχει πολύ σύντομη διάρκεια, τελειώνει απότομα μετά από 5’-10’ συνήθως και το παιδί ησυχάζει χωρίς να ξυπνήσει. Την άλλη μέρα δεν θυμάται τίποτα. Ο τρόμος αποτελεί μία μορφή παραϋπνίας, δηλαδή διαταραχής της δομής του ύπνου, που συμβαίνει συνήθως στο δεύτερο μισό της νύχτας, με τις αιτίες που το προκαλούν να είναι άγνωστες. Κάποιες φορές τα επαναλαμβανόμενα γεγονότα νυχτερινού τρόμου, έχουν συνδεθεί με καταστάσεις που προκαλούν άγχος, όπως η απουσία των γονιών, ο θάνατος και η κρίση μέσα στην οικογένεια.

Ένα άλλο συχνό φαινόμενο που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της νύχτας είναι οι νυκτερινοί φόβοι ή τρόμοι. Κατά τη διάρκεια τους το παιδί ακούγεται να κλαίει ασυνείδητα, να ιδρώνει και να έχει γρήγορο ρυθμό αναπνοής. Μπορεί να έχει μία έκφραση τρόμου, να κάθεται στο κρεβάτι με προτεταμένα χέρια, σαν να θέλει να προστατευθεί από εχθρό ή σηκώνεται και τρέχει. Τα μάτια του μπορεί να είναι ανοιχτά, ωστόσο δεν έχει δυνατότητα προσανατολισμού, δεν γνωρίζει πρόσωπα, δεν επικοινωνεί και έχει παραισθήσεις. Παρόλο που ένας νυχτερινός εφιάλτης μπορεί να έχει μεγάλη διάρκεια, ο τρόμος έχει πολύ σύντομη διάρκεια, τελειώνει απότομα μετά από 5’-10’ συνήθως και το παιδί ησυχάζει χωρίς να ξυπνήσει. Την άλλη μέρα δεν θυμάται τίποτα. Ο τρόμος αποτελεί μία μορφή παραϋπνίας, δηλαδή διαταραχής της δομής του ύπνου, που συμβαίνει συνήθως στο δεύτερο μισό της νύχτας, με τις αιτίες που το προκαλούν να είναι άγνωστες. Κάποιες φορές τα επαναλαμβανόμενα γεγονότα νυχτερινού τρόμου, έχουν συνδεθεί με καταστάσεις που προκαλούν άγχος, όπως η απουσία των γονιών, ο θάνατος και η κρίση μέσα στην οικογένεια.

Πηγές:

https://www.mothersblog.gr/paidiatros/story/50542/paidikoi-nyxterinoi-tromoi-kai-efialtes-ti-mporoyn-na-kanoyn-oi-goneis

www.psychotherapeia.net.gr

https://www.paidiatros.com/paidi/psychologia/night-terrors

 https://www.iatronet.gr/ygeia/psyxiki-ygeia/article/30278/giati-ta-paidia-vlepoyn-efialtes.html

ΠΑΙΔΙΑ ΑΦΕΝΤΕΣ

Δίπλα στη λέξη παιδί η λέξη αφέντης μας αφήνει λίγο αμήχανους και μας γεννά ερωτηματικά. Πώς είναι δυνατό τα γλυκά αγγελούδια που είναι τα παιδιά μας να ονομάζονται αφέντες;  Πώς ένα πλάσμα μικρό και εξαρτημένο μπορεί να γίνει αφέντης;
Αναφερόμαστε στις σχέσεις γονιών και παιδιών που εμπεριέχουν την έννοια της εξουσίας και που δοκιμάζονται καθημερινά μέσα στις προκλήσεις της σημερινής εποχής, στη συγκεκριμένη κοινωνία που ζούμε. Μήπως δεν έχουμε όλοι ως γονείς βιώσει κάποια στιγμή καταστάσεις ανταγωνισμού, σύγκρουσης, αντιπαράθεσης, έντασης, αντίστασης, ελέγχου, παραίτησης, ενοχής;

Σε ποιες συμπεριφορές στεκόμαστε;

Δεν έχουμε ερωτήματα, όταν τα παιδιά είναι υπάκουα και συμπεριφέρονται σύμφωνα  με τις επιθυμίες και τη λογική μας. Δυσκολευόμαστε, όταν είμαστε αντιμέτωποι με τα «θέλω» των παιδιών που είναι διαφορετικά από τα δικά μας. Δοκιμαζόμαστε με τα «όχι» των παιδιών σε δικές μας οδηγίες ή παραινέσεις ή συμβουλές. Αντιδρούμε, όταν υπάρχουν μηνύματα μιας συμπεριφοράς την οποία ερμηνεύουμε ως αρνητική και μη αποδεκτή π.χ.  «Δεν ακούν με την πρώτη φορά ή τη δεύτερη ή την τρίτη.  Χρειάζεται να  επαναλαμβάνουμε κάτι τρεις φορές ή να φωνάζουμε, για να έχουμε την προσοχή τους. Πετούν τα παιγνίδια τους, επιμένουν να αρπάζουν πράγματα στην υπεραγορά, δεν πάνε για ύπνο, κ.λπ.».

Μιλούμε για χειριστικότητα, για ανυπακοή (ένα μεγάλο όπλο του παιδιού στην πάλη για εξουσία), για ξέσπασμα νεύρων, για κακές συνήθειες, για ανειλικρίνεια, τεμπελιά και ακόμα για πιο ανησυχητικές συμπεριφορές.
Μιλούμε για παιδιά που περιγράφονται δύσκολα, πεισματάρικα, απαράδεκτα. Παιδιά  που προκαλούν πιο πολύ, πιο σκληρά και πιο συχνά.  Παιδιά που αντιστέκονται πιο πολύ, διαμαρτύρονται πιο δυνατά, χρησιμοποιούν πιο πολύ δράμα και οδηγούν τα πράγματα πιο μακριά από όσο μπορούσε κάποιος να φανταστεί.  Παιδιά ενάντια στους κανόνες και στη γονική εξουσία. Δημιουργούνται έτσι αγώνες υπεροχής και ανταγωνισμοί.
Πώς να τους αντιμετωπίσουμε;

Το μεγάλο δίλημμα:  Ανάμεσα στην αυταρχικότητα και την απόλυτη επιτρεπτικότητα

-Ακούμε συχνά:
«Είναι δύσκολη δουλειά να είσαι γονιός»
«Δεν υπάρχουν πια γονείς, δάσκαλοι.Τα παιδιά δεν ακούν κανέναν. Τα σημερινά παιδιά δε σέβονται. Χωρίς τιμωρία δε μαθαίνουν»
«Αφήστε τα παιδιά να χαρούν. Δε θέλουμε να ελέγχουμε τα παιδιά μας»

-Δοκιμάζουμε διάφορους τρόπους:
Διαπραγματευόμαστε, καλοπιάνουμε, κάνουμε διάλεξη.
Θυμώνουμε και επιβάλλουμε.
Υποχωρούμε παθητικά, παραιτούμαστε μπροστά στην αρνητική συμπεριφορά, γιατί δεν ξέρουμε τι άλλο να κάνουμε ή δε θέλουμε να αντιμετωπίσουμε στο παρόν στάδιο το πρόβλημα.
Αισθανόμαστε ένοχοι, όταν θυμώνουμε. Επικρίνουμε τους εαυτούς μας και αισθανόμαστε αναποτελεσματικοί, όταν δεν ξέρουμε τι να κάνουμε.
Αναρωτιόμαστε κάποτε, αν η συμπεριφορά του παιδιού είναι φυσιολογική ή αν έχουμε κάνει κάτι εμείς που προκαλεί αυτή τη συμπεριφορά στο παιδί.

Στα παλιά χρόνια δεν υπήρχαν δυσκολίες στο τι σήμαιναν οι σχέσεις εξουσίας  παιδιών και γονιών.  Εξουσία σήμαινε απόλυτη και άμεση υπακοή και συμμόρφωση. Οι χειρισμοί σε περίπτωση «ανάρμοστης συμπεριφοράς» ήταν τις πιο πολλές φορές η σωματική τιμωρία, η μακρόχρονη απομόνωση, οι φωνές και τα ταπεινωτικά σχόλια.
Υπήρξε μια αντιστροφή και απόρριψη αυτής της αυταρχικής διαπαιδαγώγησης με το πέρασμα στο άλλο άκρο,, της πλήρους επιτρεπτικότητας και ανεκτικότητας. Οι χειρισμοί σε περίπτωση «ανάρμοστης συμπεριφοράς» ήταν η υποχώρηση, η αναβολή, η παραίτηση, η υπερπροστατευτικότητα.
Στη συνέχεια της εισήγησης θα αγγίξουμε θέματα σχετικά με προσεγγίσεις που θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν τη «νέα εξουσία». Οι προσεγγίσεις αυτές στηρίζονται στις έννοιες της φροντίδας με επαγρύπνηση, της παρουσίας, του διαλόγου, της θετικής πειθαρχίας και της οριοθέτησης, καθώς και του ταιριάσματος μεταξύ της προσωπικότητας του παιδιού και των εργαλείων πειθαρχίας των γονιών.

Τι θέλουμε εμείς ως γονείς για το παιδί μας;

Στο παιδί αντικαθρεφτίζονται πολλές προσδοκίες και επιθυμίες δικές μας, πολλές φορές και πριν έλθει ακόμα στον κόσμο.  Θέλουμε να μεγαλώσει, να είναι υγιές, να γίνει ανεξάρτητο, να γίνει ευτυχισμένο. Θέλουμε να έχουμε επιτυχή παιδιά, προσαρμοσμένα. Να αισθάνονται καλά με τους εαυτούς τους, να έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, να θέλουν να μάθουν. Παιδιά που να είναι αξιαγάπητα, να σέβονται τους άλλους, να συμπεριφέρονται καλά και να έχουν προσωπικά κίνητρα και στόχους. Τα παιδιά πολλές φορές αντιμετωπίζονται ως δική μας επιτυχία, μια επιβεβαίωση  των όσων έχουμε καταφέρει.  Τα θέλουμε να έχουν όλες τις καλές ιδιότητές μας, αλλά κανένα από τα ελαττώματά μας.
Και έχοντας τους πιο πάνω στόχους τα αγαπούμε, δε θέλουμε να τους λείψει τίποτα, τα προστατεύουμε, τα καθοδηγούμε. Συχνά ανησυχούμε, προσδοκούμε, απαιτούμε.

Γνωρίζουμε τα παιδιά μας; Ποιες είναι οι ανάγκες τους;

Εκτός από τις ανάγκες επιβίωσης και φροντίδας που έχουν τα παιδιά υπάρχουν και τέσσερις βασικές ανάγκες απαραίτητες για τη δημιουργία της δικής τους ταυτότητας
• Ανάγκη να αναπτύξει το παιδί το αίσθημα ότι ανήκει, ότι αναγνωρίζεται και σημαίνει για κάποιους.
Το παιδί χρειάζεται ανιδιοτελή αγάπη και αποδοχή ακόμα και όταν φωνάζει ή χύνει το φαγητό του ή όταν δεν είναι τόσο χαριτωμένο και γλυκό, όσο θα θέλαμε.
 Νοιώθει ότι είναι αποδεκτό ως μέλος της οικογένειας μέσω της προσοχής, του ενδιαφέροντος και της σημασίας που του δείχνουν.
• Ανάγκη να δημιουργήσει την αντίληψη για τον εαυτό του ότι είναι ικανό
Το παιδί χρειάζεται να μάθει να παίρνει αποφάσεις, να μαθαίνει νέες δεξιότητες ή να εμπιστεύεται τις δικές του. Χρειάζεται χώρο να εξασκηθεί, να δράσει. Δεν είναι μόνο με τα λόγια που θα οικοδομήσει το αίσθημα της  ικανότητας. Πρέπει να έχει και την εμπειρία. Γι αυτό χρειάζεται να ενθαρρύνεται να κάνει πράγματα μόνο του, όταν βρίσκεται στο κατάλληλο στάδιο και να μην υπερπροστατεύεται.
• Ανάγκη να αναπτύξει το αίσθημα της προσωπικής δύναμης και της αυτονομίας
Χρειάζεται να διοχετεύει τη δύναμή του σε θετικές κατευθύνσεις, να επιλύει προβλήματα, να αποκτά μαθαίνει νέες δεξιότητες, να σέβεται και να συνεργάζεται με τους άλλους.
• Ανάγκη να αποκτήσει κοινωνικές δεξιότητες και δεξιότητες ζωής
Χρειάζεται να μάθει πώς να είναι με τα άλλα παιδιά, με τους ενήλικες, πώς να τρέφεται και να ντύνεται μόνο του, πώς να γίνεται υπεύθυνο. Σε όλες τις σχέσεις, συμπεριλαμβανομένης και της οικογένειας, υπάρχει η ανάγκη για αξιοπρέπεια και αμοιβαίο σεβασμό.

Καλύπτοντας τις βασικές ανάγκες αυτές, δημιουργείται ένα παιδί με αυτοπεποίθηση. Όταν οι ανάγκες αυτές δεν ικανοποιούνται τα παιδιά αποθαρρύνονται και αυτό έχει ως συνέπεια να καταφεύγουν σε αρνητικές συμπεριφορές.
       
Είναι όμως όλες οι «άσχημες» συμπεριφορές αρνητικές; Πώς εντάσσονται οι αρνητικές συμπεριφορές του παιδιού στην πορεία της ανάπτυξης;

Είναι σημαντικό να έχουμε μια βασική κατανόηση του κόσμου του παιδιού. Η ανάπτυξη του παιδιού είναι μια σφαιρική διαδικασία που σχετίζεται με κληρονομικούς, βιολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η ανάπτυξη μπορεί να κατηγοριοποιείται για σκοπούς μελέτης σε διάφορους τομείς (π.χ. γνωστικός, κινητικός, κοινωνικός, συναισθηματικός τομέας, τομέας  επικοινωνίας, και αυτοεξυπηρέτησης). Όμως, στην καθημερινότητά μας όλα είναι συνδεδεμένα, αλληλένδετα και πλαισιώνονται  σε ένα σχήμα σχέσεων που αρχικά είναι η οικογένεια. Μετά εισάγεται ο κόσμος του σχολείου. Η κοινωνία και η κουλτούρα βρίσκονται πάντα εκεί, δημιουργώντας το σύστημα αξιών και αρχών που αποτελούν τα σημεία αναφοράς μας.

Το παιδί πορεύεται από την εξάρτηση στην ανεξαρτησία, αναζητεί την αυτονομία που θα το οδηγήσει στη μετέπειτα ενήλικη ζωή. Υπάρχει στο παιδί μια επιθυμία να εδραιώσει τη θέση του μέσα σε αυτό το πλέγμα σχέσεων, μαθαίνοντας και ελέγχοντας  τον κόσμο του.

Ο κόσμος είναι ωραίος, αλλά μεγάλος, ενδιαφέρων, αλλά έχει κινδύνους.. Το παιδί με το σώμα, τις αισθήσεις τα συναισθήματα και πιο μετά με τη σκέψη του θέλει να εξερευνήσει, να μάθει και να κυριαρχήσει.
Όταν κατανοούμε  τις συμπεριφορές των παιδιών, έχοντας κατά νου το φάσμα της ανάπτυξης και την καταλληλότητα της ηλικίας, έχουμε πιο κατάλληλες προσδοκίες από τα παιδιά. Δεν τις ερμηνεύουμε όλες ως άσχημες συμπεριφορές που έχουν πρόθεση να αντισταθούν στην εξουσία του γονιού ή να κάνουν κακό. (Σκεφτείτε πώς θα αντιδράσουμε, αν δούμε ένα παιδί 10 μηνών να προσπαθεί να πάρει ένα μαχαίρι που βρίσκεται μπροστά του στο τραπέζι και τι ερμηνεία θα δώσουμε στην ίδια κίνηση  για ένα 10χρονο αναστατωμένο παιδί).

Κάποτε, με τις συμπεριφορές τους  τα παιδιά  φαίνονται εγωκεντρικά, απαιτητικά και ενοχλητικά, σύμφωνα με τα πρότυπα των ενηλίκων. Η παραμικρή απογοήτευση ή ματαίωσή τους μπορεί να καταλήξει σε μια εκτός ελέγχου συναισθηματική αντίδραση. Συμπεριφέρονται χωρίς να σκέφτονται τις συνέπειες, γι’ αυτό προκαλούν υπερβαίνοντας τα όρια, απλά για να δουν τι θα γίνει.

Οι γονείς συχνά ερμηνεύουν  αυτές τις συμπεριφορές ως μια ατέλειωτη εξέταση της υπομονής και της αφοσίωσής τους. Όμως, κάποιες συμπεριφορές είναι φυσιολογικές, προβλεπόμενες και μέρος της καθημερινής πορείας από τη βρεφική ηλικία στην παιδική ηλικία, από την εξάρτηση  στην ανεξαρτησία (Το «όχι» στην ηλικία των 2 χρόνων είναι σημαντικός σταθμός για την εδραίωση της ταυτότητάς του).

Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν, όπως η  δυσκολία του παιδιού να επικοινωνήσει ξεκάθαρα, η απουσία κάποιων δεξιοτήτων.
Η αρνητική συμπεριφορά μπορεί να αντικαθρεφτίζει  φόβους, στρες, κούραση, πείνα, κακή διάθεση. Εξαρτάται από την ώρα της μέρας, το είδος δραστηριότητας, την  επίδραση των φίλων κ.ά.
Το παιδί στέλλει μηνύματα με τη συμπεριφορά του και το σκοπό της.
Μήπως αντιδρά αρνητικά, γιατί θέλει προσοχή, θέλει να επιδείξει τη δύναμή του, να εκδικηθεί ή να επιδείξει την ανικανότητά του;

Τι θέλουμε να πετύχουμε, όταν χειριζόμαστε μια αρνητική συμπεριφορά;
Με την αντίδρασή μας, το χειρισμό και την παρέμβασή μας, θέλουμε να:
• Μειώσουμε την αρνητική συμπεριφορά
• Επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά
• Επανέλθουμε σε μια συναισθηματική ισορροπία
• Να μειώσουμε την αντίσταση και να εδραιώσουμε τη συνεργασία
• Μάθουμε μέσα από την εμπειρία, για να προλαμβάνουμε τόσο οι γονείς  όσο και το παιδί μελλοντικές καταστάσεις

Είναι σημαντικό:

Να  βασιστούμε σε αρχές και πεποιθήσεις για αποτελεσματική αντιμετώπιση και επίτευξη πιο κατάλληλης συμπεριφοράς.

• Πιστεύουμε στη μοναδικότητα του κάθε παιδιού και αποδεχόμαστε  την προσωπικότητα, το ταμπεραμέντο του. Συνδεόμαστε μαζί του και το αγαπάμε γιατί είναι αυτό που είναι, με το κλάμα και το γέλιο του, με τα καλά και τα κακά του.
• Πιστεύουμε στην παρουσία μας και στη φροντίδα με επαγρύπνηση, γνήσιο ενδιαφέρον και τρυφερότητα.                           
• Καθοδηγούμαστε από αξίες που μας βοηθούν να διακρίνουμε  το καλό από το κακό, το δίκαιο από το άδικο.
• Πιστεύουμε στην έννοια της πειθαρχίας ως διαδικασία μάθησης.  Η πειθαρχία δεν είναι η τιμωρία.. Μιλούμε για τη θετική πειθαρχία και την οριοθέτηση.

Να αναπτύξουμε μερικές στάσεις που θα μας βοηθήσουν στο χειρισμό των δύσκολων καταστάσεων.

1. Αναγνωρίζουμε την αντιπαλότητα που δημιουργείται. Υπάρχει μια πάλη εξουσίας, υπεροχής και εμείς ως το ενήλικο κομμάτι αυτής της σχέσης χρειάζεται να κατανοήσουμε αυτή την πάλη. Εκείνο που βοηθά είναι το ψάξιμο μέσα μας, κοιτάζοντας τον εαυτό μας, τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά μας (όπως θυμώνουμε, νοιώθουμε ότι χάνουμε τον έλεγχο, αισθανόμαστε άχρηστοι). Αντιστεκόμαστε στο παιγνίδι ανταγωνισμού και εξουσίας και αυτό δε σημαίνει ότι υποχωρούμε. Πιστεύουμε στον αυτοέλεγχο και την αυτοσυγκράτηση και δίνουμε το πρότυπο στο παιδί με τη δική μας στάση.
2. Προσπαθούμε να δούμε τη συμπεριφορά στα πλαίσια της σχέσης του παιδιού με το περιβάλλον του. Κάθε πράξη του παιδιού έχει ένα σκοπό που βρίσκεται σε αλληλουχία με την αναπτυξιακή του φάση και την προσπάθειά του για την κοινωνική ολοκλήρωση.
Η συμπεριφορά συνάδει με την ηλικία του παιδιού και τη φάση που διέρχεται; (Μπορεί να γίνει κατανοητό και αναμενόμενο για ένα δίχρονο παιδί να κυλιέται στο πάτωμα, όταν θέλει να αγοράσει κάτι και οι γονείς του λένε όχι. Είναι το ίδιο όμως για ένα  εφτάχρονο παιδί με την ίδια συμπεριφορά;)
3. Δε χρειάζεται να δίνουμε δραματική διάσταση στην αρνητική συμπεριφορά.
 Κάθε «κακή» συμπεριφορά φανερώνει μια δική του άποψη στις προσπάθειές του να βρει θέση στην οικογένεια και να ανταποκριθεί στους κανόνες της ζωής. Προσπαθούμε να μην πανικοβαλλόμαστε και να μην επικρίνουμε. Αντιδρούμε με συνέπεια, σταθερότητα, καλοσύνη, χιούμορ στα πλαίσια αποδοχής, αγάπης, κατανόησης, σεβασμού και αξιοπρέπειας.
4. Χειριζόμαστε την αρνητική συμπεριφορά ως συμπεριφορά και όχι ως τη συνολική προσωπικότητα του παιδιού. («Έκανες αυτό που δεν είναι σωστό», αντί  «είσαι άτακτος, δεν αξίζεις τίποτα»).
5. Απολαμβάνουμε τις στιγμές που μοιραζόμαστε με τα παιδιά μας.
6. Εφαρμόζουμε τη θετική πειθαρχία.

Τι είναι θετική πειθαρχία;

-Περιλαμβάνει ό,τι κάνουμε, για να διδάξουμε το παιδί να σκέφτεται για τον εαυτό του και να κάνει καλές επιλογές. Τα βοηθά να μάθουν για το μέλλον.

-Διαφέρει από την έννοια της πειθαρχίας που παραπέμπει σε απόλυτη υποταγή σε κανόνες και εφαρμόζει την τιμωρία σε περίπτωση ανυπακοής. Η τιμωρία κάνει τα παιδιά να πληρώνουν για το παρελθόν. Βασίζεται στην αντίληψη ότι, για να μπορέσουν τα παιδιά να κάνουν καλύτερα, πρέπει πρώτα να νοιώθουν χειρότερα. Επίσης, βασίζεται στην αντίληψη ότι χωρίς τιμωρία, δεν υπάρχει εξουσία.

Η τιμωρία δημιουργεί αποθάρρυνση, που είναι η ρίζα όλων των αρνητικών και μη αποδεκτών συμπεριφορών.

Πώς οικοδομείται η θετική πειθαρχία.

Αποφεύγουμε:

-Φωνές, μουρμούρα, κήρυγμα, ταπείνωση, χειροδικία.
Είναι μέθοδοι που δε σέβονται το παιδί και ενθαρρύνουν την αμφιβολία, την ντροπή, την ενοχή και δημιουργούν αντίσταση, εκδικητικότητα και πιο πολλές αρνητικές συμπεριφορές.

Αποφεύγουμε επίσης:
- Πλήρη υποχωρητικότητα και επιτρεπτικότητα – να κάνει ό,τι θέλει, να του προσφέρονται όλα έτοιμα. Είναι μέθοδος που πάλι δε σέβεται το παιδί και δε διδάσκει δεξιότητες ζωής. Το αφήνει ευάλωτο και εξαρτημένο, ανέτοιμο να αντιμετωπίσει προβλήματα.

Ενεργούμε με:

1. Αμοιβαίο σεβασμό, καλοσύνη και σταθερότητα.
-Σεβόμαστε τους εαυτούς μας και δείχνουμε σταθερότητα. Σεβόμαστε και το παιδί με τις ανάγκες του και δείχνουμε καλοσύνη και τρυφερότητα.
-Θυμόμαστε ότι  ενεργούμε ως πρότυπο για τα παιδιά.
- Προσκαλούμε τα παιδιά να σκεφτούν και να συμμετέχουν, αντί να τους λέμε τι να σκεφτούν και τι να κάνουν.
- Χρησιμοποιούμε  λέξεις σεβασμού, για να ζητήσουμε ότι χρειαζόμαστε. Αντί να ζητήσουμε από το παιδί να υπακούσει άμεσα, ενώ το παιδί μπορεί να ασχολείται με κάτι ενδιαφέρον, δίνουμε μια μικρή προειδοποίηση. «Πρέπει να φύγουμε σε 2 λεπτά από το πάρκο, γιατί έχω μια δουλειά. Θέλεις να κάνεις ακόμη λίγη κούνια ή να κατέβεις μια φορά από την τσουλήθρα;».

2. Με δεξιότητες αποτελεσματικής επικοινωνίας.
-Ακούμε προσεκτικά, παρατηρούμε, αφουγκραζόμαστε τα συναισθήματα του παιδιού.
-Κατανοούμε τα συναισθήματά του (το θυμό, τη λύπη, το φόβο, την απογοήτευση, τον εκνευρισμό, την υπερβολική διέγερση).
-Βοηθούμε να τα κατανοήσει και αυτό με τη σειρά του, στέλνοντάς του πίσω το μήνυμα που πιστεύουμε ότι εμείς έχουμε κατανοήσει. Τα συναισθήματα, όποια και αν είναι, είναι θεμιτά, είναι εντάξει, όχι όμως οι πράξεις. Είναι εντάξει να νοιώθει θυμό αλλά όχι να κτυπά.
-Συνοδεύουμε τα λεκτικά μηνύματα με κατάλληλες στάσεις μη λεκτικής επικοινωνίας , που να συμφωνούν με τα όσα λέγουμε. Αυτές οι στάσεις σχετίζονται με την επαφή με τα μάτια, τη στάση και την τοποθέτηση του σώματος, τον τόνο της φωνής, τις εκφράσεις του προσώπου, το άγγιγμα. (Όταν λέμε  «σε αγαπώ» και έχουμε σφιγμένα χείλη, γυρνώντας το κεφάλι αλλού, δίνουμε μήνυμα απόρριψης)

3.  Επίκεντρο πάνω στις λύσεις και όχι στην τιμωρία.
-Θέλουμε να βρούμε λύσεις για τα προβλήματα που προκύπτουν.
-Αποφεύγουμε να επικρίνουμε για το λάθος, λέγοντας ποιος φταίει.
-Αποφασίζουμε πρώτα πώς να προσεγγίσουμε  τις προκλήσεις και τα προβλήματα και ποιες είναι οι λύσεις που επιθυμούμε να έχουμε.
-Βάζουμε μικρούς και εφικτούς στόχους πάνω στις πράξεις και όχι στο σύνολο της προσωπικότητας του παιδιού.
-Καθώς το παιδί μεγαλώνει και ωριμάζει, μαθαίνουμε να εργαζόμαστε μαζί, για να βρίσκουμε λύσεις στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, που να είναι βοηθητικές και να σέβονται το παιδί και την αξιοπρέπειά του.

4.  Ενθάρρυνση.
-Δίνουμε ενθαρρυντικά μηνύματα, εστιάζοντας σε καλύτερες επιλογές, βελτιωμένη συμπεριφορά, συνεργασία και ανεξαρτησία. («Έκανες καλή δουλειά.  Έκανες το καλύτερο,  πώς νοιώθεις για το τι έμαθες, ευχαριστώ που βοήθησες,που με άκουσες, που συνεργάστηκες.»).
-Τα θετικά μηνύματα ανταποκρίνονται στην ανάγκη που υπάρχει, για να ανήκουμε, να νοιώθουμε ότι είμαστε ικανοί και μας δίνουν αυτοπεποίθηση, για να χειριζόμαστε τα προβλήματα μόνοι μας.
-Η ενθάρρυνση εστιάζεται στην προσπάθεια και τη βελτίωση, όχι μόνο στην επιτυχία. Βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν την εμπιστοσύνη στις δικές τους ικανότητες..Τους δίνει κίνητρο για συνεργασία και μάθηση. Τα παιδιά κάνουν καλύτερα, όταν νοιώθουν καλύτερα.

Πώς εφαρμόζεται η θετική πειθαρχία

1. Δημιουργούμε  ρουτίνες μαζί με το παιδί.
-Οι ρουτίνες μπορεί να δημιουργούνται για κάθε γεγονός που συμβαίνει συνέχεια.(για την ώρα του φαγητού, του μπάνιου, του ύπνου κ.λ.π.). Ακολουθούμε τις ρουτίνες με επανάληψη και συνοχή και με αυτό τον τρόπο διευκολύνουμε τις μεταβατικές περιόδους της οικογενειακής ζωής. Δημιουργούμε επίσης αίσθημα ασφάλειας στο παιδί.
-Ονομάζουμε  τη ρουτίνα (π.χ. πηγαίνω για ύπνο) και καθορίζουμε τις δραστηριότητες που πρέπει να γίνουν. Το παιδί μπορεί να βοηθήσει στο να αποφασίσουμε για τη σειρά των δραστηριοτήτων. Αναφερόμαστε στη ρουτίνα την οποία δημιουργήσαμε μαζί και της δίνουμε το ρόλο του αρχηγού. Την εξουσία δεν την έχει πια ο γονιός, ούτε το παιδί. Με τον τρόπο αυτό, αν τύχει το παιδί να ξεχαστεί ή να θέλει να παρακάμψει μια δραστηριότητα, χρησιμοποιούμε τη λίστα με τις δραστηριότητες που αποτελούν τη ρουτίνα, ρωτώντας το παιδί για τη σειρά και κάνοντας να νοιώθει υπεύθυνο.

2. Δημιουργούμε  ευκαιρίες, για να μας βοηθά το παιδί.
Επιτρέποντας στα παιδιά να βοηθούν, αυτό δημιουργεί υπόβαθρο για τη μετέπειτα συνεργασία («Χρειάζομαι τη βοήθειά σου. Μπορείς να συγυρίσεις τα πράγματα αυτά στο ντουλάπι για μένα»).

3. Προσφέρουμε περιορισμένες επιλογές.
-Οι επιλογές δίνουν  δύναμη στα παιδιά. Τους προσφέρεται η δυνατότητα  να επιλέξουν μια λύση από άλλη και προσκαλούν επίσης τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν τις δεξιότητες σκέψης τους.
(«Γυρνώντας από την υπεραγορά: Τι είναι το πρώτο πράγμα που θα κάνεις, όταν γυρίσεις στο σπίτι; Να με βοηθήσεις με τα ψώνια ή να διαβάσεις παραμύθι; Εσύ αποφασίζεις»).
-Οι επιλογές πρέπει να είναι αναπτυξιακά κατάλληλες και να είναι επιλογές με τις οποίες νοιώθουμε άνετα. Όταν το παιδί θελήσει να κάνει κάτι άλλο, μπορούμε  να πούμε: «Αυτό δεν ήταν μέσα στις επιλογές. Μπορείς να αποφασίσεις μεταξύ αυτού και αυτού».

4. Βάζουμε όρια και κανόνες. Δίνουμε επιλογές και συνέπειες.
-Υπάρχουν κανόνες. Σχετίζονται με αυτά που αναμένονται ότι θα γίνονται. Οι κανόνες δεν είναι ούτε τυχαίοι, ούτε αυτονόητοι. Προσαρμόζονται στις ανάγκες και στις ικανότητες των παιδιών, στις ανάγκες και αξίες της οικογένειας.
- Εξηγούμε τη σημασία τους, τους αιτιολογούμε, δεν τους ανακοινώνουμε απλά.
- Μπορεί να μην είναι οι ίδιοι για όλους (π.χ. τα πιο μικρά παιδιά έχουν άλλη ώρα ύπνου από τα μεγαλύτερα).
- Είναι καλύτερα να υπάρχει συμφωνία μεταξύ των γονέων για τους κανόνες.
- Αναμένουμε ότι το παιδί θα θελήσει να δοκιμάσει τα όρια. Οι αντιδράσεις πρέπει να είναι οι ίδιες κάθε φορά.
- Καθώς μεγαλώνει το παιδί, οι κανόνες επαναξιολογούνται, καθώς και οι προσδοκίες (π.χ. ώρα επιστροφής στο σπίτι μετά από μια έξοδο).
-Λέμε τον κανόνα, βάζουμε το όριο με σταθερά λεκτικά μηνύματα, έχοντας κανονικό τόνο φωνής και στάσεις σώματος που δεν είναι απειλητικές ή εκφοβιστικές.
- Ελέγχουμε, αν το παιδί κατάλαβε αυτό που του είπαμε.
- Αν το παιδί αποφασίσει να προκαλέσει τον κανόνα, ακολουθούμε τη διαδικασία των επιλογών και των συνεπειών.
- Οι επιλογές είναι περιορισμένες. Η διορθωτική συμπεριφορά είναι μια από τις επιλογές.
- Ενημερώνουμε  επίσης για τη συνέπεια που θα ακολουθήσει.
- Καθιστούμε το παιδί υπεύθυνο για την απόφαση. («Τι αποφασίζεις;», μετά την παρουσίαση των επιλογών).
 (Ο κανόνας σε σχέση με το φαγητό καθορίζει ότι «τρώμε στην κουζίνα».
Όταν το παιδί αποφασίσει να φάει το παγωτό του στο υπνοδωμάτιο του, του λέμε: «Μπορείς να φας το παγωτό στην κουζίνα ή έξω, αλλά, αν το φας οπουδήποτε αλλού στο σπίτι, θα το πάρω»).
- Οι συνέπειες είναι ολόκληρο κεφάλαιο από μόνες τους. Θα περιοριστούμε να  αναφέρουμε ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πολλές καταστάσεις που δημιουργούνται στις σχέσεις των παιδιών με άλλα παιδιά, με ενήλικες, με αντικείμενα, με δραστηριότητες, με προνόμια που δίνονται στα πλαίσια της οικογενειακής ζωής. Ο προσωρινός χωρισμός ενός παιδιού από το άλλο, του παιδιού από τον ενήλικα, από το αντικείμενο,  από τη δραστηριότητα, από ένα προνόμιο αποτελεί ένα παράδειγμα λογικής συνέπειας, όταν παρουσιάζονται αρνητικές συμπεριφορές στις σχέσεις αυτές.
-Μια άλλη μορφή λογικής συνέπειας είναι η μέθοδος του «θετικού διαλείμματος- παύσης (Time-out)».                                                                                                                                                                                                                                       
Είναι χρόνος και χώρος που δίνεται στο παιδί και στο γονιό, για να ηρεμήσουν και να επανέλθουν σε μια ισορροπία, για να μπορέσουν μετά να προσεγγίσουν το πρόβλημα. Είναι μια αποτελεσματική διαδικασία μάθησης και  μια  θετική εμπειρία, που ενδυναμώνει τα παιδιά να μάθουν αυτοέλεγχο, προωθώντας την αυτοεκτίμηση και την υπευθυνότητα.
-Για τα παιδιά κάτω των 3 χρόνων η μέθοδος αυτή είναι αποτελεσματική, όταν είναι και ο ενήλικας μαζί τους. Σε αυτή την ηλικία χρειάζεται κατανόηση της αναπτυξιακής πορείας του παιδιού και ίσως προέχουν άλλοι μέθοδοι πειθαρχίας, όπως συνεχής επίβλεψη, απόσπαση προσοχής από τα ερεθίσματα που προκαλούν τη μη αποδεκτή συμπεριφορά, επανακατεύθυνση της δραστηριότητας.(μετακίνηση με καλοσύνη και σταθερότητα από αυτό που κάνουν και καθοδήγηση σε δραστηριότητα που μπορούν να κάνουν).

5.  Κάνουμε  συναντήσεις οικογένειας.
-Οι τακτικές συναντήσεις της οικογένειας μπορεί να βοηθήσουν τους γονείς και το παιδί να οικοδομήσουν αίσθημα αμοιβαίου σεβασμού, εμπιστοσύνης, κατανόησης και αγάπης. Διδάσκουν στα παιδιά ότι έχουν αξία, ότι είναι ικανά μέλη της οικογένειας.
-Στις συναντήσεις αυτές που γίνονται σε τακτικό χρόνο, προγραμματισμένο από πριν, τα παιδιά ακόμα και της προσχολικής ηλικίας μπορούν να προσφέρουν θετικά σχόλια και εκτιμήσεις για το κάθε μέλος της οικογένειας, να βοηθήσουν στις λύσεις των προβλημάτων, να σχεδιάσουν την ψυχαγωγία της οικογένειας, να μάθουν να εκφράζουν τις ανάγκες τους και να παίρνουν βοήθεια με θετικό τρόπο.

Κλείνοντας…
Δεν έχουμε βέβαια εξαντλήσει τους τρόπους οικοδόμησης και εφαρμογής της θετικής πειθαρχίας. Δώσαμε μερικά στοιχεία, για να αποτελέσουν πηγή προβληματισμού και σκέψης γύρω από το θέμα των σχέσεων στην οικογένεια.
Οι ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ των παιδιών και των γονιών θέλουν συστηματική δουλειά. Η αλλαγή τόσο η δική μας ως γονείς όσο και του παιδιού χρειάζεται χρόνο.  Όταν υπάρχει συνειδητοποίηση, ενεργό ενδιαφέρον και αγάπη μπορούμε να καθοδηγηθούμε και να καθοδηγήσουμε με τη σειρά τα παιδιά προς την κατεύθυνση της ωρίμανσης, της υπευθυνότητας  και της αυτονομίας.

Πηγές:

• https://www.paidiatros.com/prolipsi/oikogeneia/paidia-afentes-xirismoi-symberiforas

Μαθησιακές δυσκολίες και Δυσλεξια

Λέγοντας Μαθησιακές Δυσκολίες, αναφερόμαστε σε μια διάγνωση που προκύπτει από ειδικές δυσκολίες στην ανάγνωση, τη γραφή, την ορθογραφία, την αριθμητική κ.α., Αυτές επισημαίνονται κάνοντας ειδικά τεστ στα παιδιά. Όταν οι επιδόσεις του παιδιού σε αυτά τα τεστ είναι σημαντικά κατώτερες από τις αναμενόμενες σε σχέση με την ηλικία, το νοητικό επίπεδο και το επίπεδο της τάξης στην οποία φοιτά το παιδί, τότε μιλάμε για μαθησιακές δυσκολίες. 

Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες συνήθως έχουν καθυστέρηση στην ομιλία ή έκφραση στην λόγου, αδυναμία στην ανάγνωση ή στην γραφή, δυσκολία στην λογική επεξεργασία πληροφοριών και επικοινωνία, δυσλεξία, τραυλισμό κ.τ.λ. 

Σε ένα παιδί υπάρχουν ενδείξεις από πολύ μικρή ηλικία ότι θα παρουσιάσει στο μέλλον μαθησιακές διαταραχές. 

Οι μαθησιακές δυσκολίες εμφανίζονται κατά τις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου, όταν ένα παιδί δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις εκπαιδευτικές απαιτήσεις.

Υπάρχουν δύο κατηγορίες μαθησιακών δυσκολιών: οι γενικές μαθησιακές δυσκολίες και οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία). 

Το να καταλάβουμε και μάλιστα έγκαιρα, τις μαθησιακες ιδιαιτερότητες ενός παιδιού, έχει τεράστια σημασία. Έχοντας διαγνώσει έγκαιρα, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το όποιο μαθησιακό πρόβλημα, κάτι που βοηθάει και στο να αποκατασταθεί το παιδί στο σωστό σημείο εκκίνησης για την ηλικία του, αλλά και στην αποφυγή των ψυχολογικών προβλημάτων που του προκαλεί η καθημερινή αποτυχία, ενδεχομένως η κοροϊδία από συμμαθητές και συνεπώς ενδεχόμενη απόρριψη στο σχολείο και στο σπίτι. 

Αν δε συμβεί αυτό από το άμεσο περιβάλλον του παιδιού, η κριτική και η απόρριψη μπορούν να χειροτερέψουν περισσότερο την ήδη φορτισμένη κατάσταση. Οι γονείς συχνά αφήνουν το χρόνο να κυλήσει γιατί δε γνωρίζουν ότι μπορούν να κάνουν κάτι για την ουσιαστική αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, ή φοβούνται να αποδεχτούν ότι το παιδί τους έχει κάποιο πρόβλημα που θα πρέπει να λυθεί πηγαίνοντας το σε κάποιο ειδικό και έτσι (συνήθως) ελπίζουν ότι αυτές οι δυσκολίες του παιδιού τους θα εξαφανισθούν όσο μεγαλώνει. 

Ωστόσο, η έγκαιρη παρέμβαση είναι καθοριστική. Η σωστή συναισθηματική και εκπαιδευτική προσέγγιση του παιδιού είναι δυνατόν να αλλάξει αποφασιστικά τη στάση του απέναντι στο σχολείο. Έχει αποδειχθεί εξάλλου πως όσο πιο έγκαιρα γίνει η διάγνωση, τόσο καλύτερα ένα παιδί αξιοποιεί την βοήθεια που του παρέχεται. Μελέτες επισημαίνουν πως αν παρέμβαση ξεκινήσει νωρίς, τα αποτελέσματα είναι θεαματικότερα. 

Υπάρχουν φυσικά κατάλληλα εκπαιδευμένα άτομα, όπως οι εργοθεραπευτές-λογοθεραπευτές, να αξιολογήσουν τις δεξιότητες του παιδιού ανάλογα με την ηλικία του και ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο που βρίσκεται. Στην συνέχεια φτιάχνουν εξατομικευμένα προγράμματα με συγκεκριμένες δραστηριότητες, ασκήσεις και παιχνίδια. Αν μιλάμε για την προσχολική ηλικία, η βοήθεια από τους ειδικούς, γίνεται κυρίως στους παρακάτω τομείς: γνώσεις, γλώσσα, κίνηση, αυτοεξυπηρέτηση και κοινωνική συμπεριφορά. 

Για την έγκαιρη διάγνωση μαθησιακών προβλημάτων, οι ακόλουθες ενδείξεις μπορούν να βοηθήσουν να εντοπιστούν τα παιδιά που θα αντιμετωπίσουν μαθησιακές δυσκολίες στη μαθητική τους ζωή: 

- Αναγραμματισμός όταν μιλάνε 

- Μπερδεύουν λέξεις που μοιάζουν 

- Έχουν περιορισμένο λεξιλόγιο και κάνουν γραμματικά και συντακτικά λάθη 

- Δυσκολεύονται να αποστηθίσουν τραγούδια 

- Δε μπορούν να διηγηθούν κάτι που τους συνέβη ή να αφηγηθούν μια ιστορία βάζοντας τη σε σωστά χρονικά πλαίσια. Αφήνουν ελλειπείς προτάσεις. 

- Δυσκολεύονται να ονομάσουν αντικείμενα που βρίσκονται στο άμεσο περιβάλλον τους ψάχνοντας να βρουν τη σωστή λέξη καθώς μιλάνε, ή καταφεύγοντας σε χειρονομίες προκειμένου να επικοινωνήσουν με το συνομιλητή τους. 

- Μερικές φορές, δυσκολεύονται να σχεδιάσουν ορισμένα σχήματα 

- Δεν ξέρουν να γράψουν το όνομά τους ή το γράφουν λάθος 

- Συγχέουν γράμματα που μοιάζουν οπτικά 

- Ξεχνάνε εύκολα, για παράδειγμα το πρόγραμμα για το σχολείο την την επόμενη μέρα 

- Ξεχνούν τα πράγματά τους στο σχολείο 

- Αφαιρούνται και αδυνατούν να μείνουν συγκεντρωμένα σε μια δραστηριότητα 

- Δυσκολεύονται να επαναλάβουν με τη σωστή σειρά τις ημέρες της εβδομάδας και τις εποχές.

- δυσκολεύονται στη σωστή χρήση χρονικών επιρρημάτων. 

Η διάγνωση μπορεί να πραγματοποιηθεί στο τέλος της δευτέρας τάξης του δημοτικού, όπου έχει ολοκληρωθεί πλήρως η εκμάθηση της γραφής και της ανάγνωσης μέσα από τη χρήση τεστ ανάγνωσης, κατανόησης, γραφής και ορθογραφίας, ανάπτυξης θέματος, αριθμητικής, και διαφόρων ψυχομετρικών εργαλείων. 

Η δυσλεξία, μια από τις σημαντικές μαθησιακές δυσκολίες, επηρεάζει τη ζωή εκατομμυρίων παιδιών και ενηλίκων σε όλο τον κόσμο, με σημαντικές ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες. 

Εκδηλώνεται σε παιδιά με φυσιολογική ή και ανώτερη ευφυΐα. Δεν πρέπει να συγχέεται με προβλήματα προφορικής έκφρασης ή με χαμηλή νοημοσύνη. Επίσης αφορά μαθητές και ενήλικες, όχι νήπια. 

Η διάγνωση της δυσλεξίας αποτελεί σύνθετη διαδικασία, που δεν περιορίζεται στην παρουσία ορθογραφικών λαθών. Περιλαμβάνει ποικιλία ελλειμμάτων στη γραφή και την ανάγνωση. 

Θα πρέπει φυσικά για να καταλήξουμε εκεί, να είμαστε σίγουροι για τυχόν οργανικές διαταραχές, σωστή σχολική εκπαίδευση, ευνοϊκό οικογενειακό περιβάλλον, φυσιολογική ή και ανώτερη νοημοσύνη, ενώ πρέπει να διαπιστωθεί, βάσει εξειδικευμένων τεστ, ότι η αναγνωστική ηλικία του μαθητή είναι κατά δύο χρόνια χαμηλότερη από τη νοητική του ηλικία. 

Φυσικά, οι επιπτώσεις της δυσλεξίας δεν υπάρχουν μόνο στα γράμματα. Μπορεί να βρίσκεται σε μαθηματικά σύμβολα, σε νότες κλπ. 

Από πολλούς η δυσλεξία θεωρείται γονιδιακά προερχόμενη, δηλαδή ότι συνήθως κληρονομείται από κοντινούς συγγενείς που είχαν αυτή την κατάσταση. Η δυσλεξία έχει ένα χαρακτηριστικό ισόβιου χαρακτήρα, δηλαδή, όσο κι αν το θέλει δεν μπορεί να απαλλαχθεί από αυτό, μπορεί μόνο να βοηθηθεί. 

Μολονότι η ακριβής αιτιολογία του συνδρόμου της δυσλεξίας είναι άγνωστη, φαίνεται ότι έχουμε να κάνουμε με δυσλειτουργία συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου ο οποίος είναι φυσιολογικός κατά τα άλλα, πολλές φορές μάλιστα μπορεί να είναι και μεγαλοφυής. Η εν λόγω δυσλειτουργία αφορά κυρίως το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου που συνδέεται με την ανάπτυξη του γραπτού λόγου. Αυτό στα δυσλεκτικά άτομα συχνά αντισταθμίζεται με την υπερλειτουργία περιοχών του δεξιού ημισφαιρίου, που σχετίζονται με τη φαντασία και τη δημιουργικότητα. 

Έτσι, τους είναι πιο εύκολο να χρησιμοποιούν τη φαντασία τους για να πετύχουν πράγματα. Σκέφτονται περισσότερο με εικόνες του μυαλού παρά με λόγια. Έχουν μια διαισθητική ικανότητα να λύνουν προβλήματα και καταστάσεις. 

Και πως τα βοηθάμε? Είναι η ερώτηση. Πως μπορούμε να εξασκήσουμε τα παιδιά στο να αλλάζουν τρόπο σκέψης για να μπορούν να ανταπεξέλθουν? 

Πλέον, γίνονται νέες μελέτες για τη βοήθεια των παιδιών με βοηθητικά προγράμματα μέσω υπολογιστών, χρησιμοποιώντας λογισμικό για σύνθεση φωνής (χρήση συνθετικής ομιλίας). Στο μέλλον θα πρέπει η βοήθεια αυτή να υπάρχει στα σχολεία καθόλη τη διάρκεια της εκπαίδευσης των παιδιών με δυσλεξία, προς το παρόν όμως, τι καλύτερο μπορούμε να κάνουμε για τα παιδιά αυτά? 

Ποιος θα ήταν ένας αποτελεσματικός τρόπος εκμάθησης στα παιδιά; Είναι γνωστό ότι η επαφή με κάθε μορφή τέχνης αναπτύσσει την αισθητική εμπειρία του ατόμου και καλλιεργεί τη δημιουργική του ικανότητα, καθώς και την ικανότητα του για κριτικό στοχασμό. Φιλόσοφοι και παιδαγωγοί έχουν τονίσει τη συμβολή των τεχνών στην ανάπτυξη της φαντασίας του ατόμου και στη δυνατότητα, που του προσφέρουν να αντιλαμβάνεται την εμπειρική πραγματικότητα μέσα από μια διαφορετική σκοπιά με δημιουργική προοπτική. Από τους βασικούς σκοπούς άλλωστε της εκπαίδευσης είναι η σφαιρική ανάπτυξη του ατόμου σε επίπεδο γνωστικό, ηθικό, κοινωνικό, συναισθηματικό. 

Η αξιοποίηση επομένως της τέχνης στην εκπαιδευτική διαδικασία αποτελεί εγχείρημα μεγάλης παιδευτικής αξίας για το μαθητή. Η σύγχρονη εικαστική δημιουργία σε όλες τις μορφές της, ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, κατασκευές, δρώμενα, video, νέες τεχνολογίες, φωτογραφία μπορούν να ενεργοποιήσουν τις αισθήσεις, να εμπλουτίσουν με ερεθίσματα και εμπειρίες το παιδί, να αναπτύξουν τη φαντασία, να δώσουν νέες γνώσεις, διόδους έκφρασης συναισθημάτων, αντιλήψεων, να ενισχύσουν τη δημιουργικότητα του παιδιού και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. 

Το περιεχόμενο των ασκήσεων και των δραστηριοτήτων της εικαστικής αγωγής διαμορφώνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να ενδυναμώνει και αναπτύσσει τις γνωστικές, αντιληπτικές, σωματικές και συναισθηματικές λειτουργίες του κάθε παιδιού με φυσιολογική ή μη ανάπτυξη. 

Η ζωγραφική και η ψυχολογία είναι δυο τομείς άρρηκτα συνδεδεμένοι μεταξύ τους καθώς ο ένας συμπληρώνει τον άλλο. Έτσι, η δημιουργική διαδικασία στην οποία εμπλέκονται και η ώθηση για καλλιτεχνική αυτοέκφραση βοηθά τους ανθρώπους και ιδίως τα μικρά παιδιά στην επίλυση των συγκρούσεων και προβλημάτων τους, στο να αναπτύξουν διαπροσωπικές δεξιότητες, στη διαχείριση της συμπεριφοράς, στη μείωση του στρες καθώς και στην αύξηση της αυτοεκτίμησης, της αυτογνωσίας και της διορατικότητας. 

Τα παιδιά μέσα από το σχέδιο και τη ζωγραφική παράγουν ποικίλες οπτικές μορφές, η αποκωδικοποίηση των οποίων αποτελούν ισχυρό μέσο αποτύπωσης σκέψεων, ιδεών, συναισθημάτων, προσδοκιών τους. 

Το ίδιο συμβαίνει και με ένα πίνακα ζωγραφικής. Μπορεί να αποτυπώνει συναισθήματα, επιθυμίες, να αφηγείται ένα σημαντικό γεγονός. Η έρευνα έχει ακόμη δείξει ότι η συμβολή των εικαστικών τεχνών συμβάλλει στη θετική στάση των μαθητών προς το σχολείο και κατ’ επέκταση στη σχολική τους επιτυχία. 

Όταν μάλιστα αξιοποιείται στα μαθήματα, οι εικαστικές τέχνες συμβάλλουν στην προσφορά υψηλής ποιότητας μάθησης και μάλιστα δημιουργικής καθώς η γνώση που επιτυγχάνεται είναι ολόπλευρη και σφαιρική (αισθητική, δημιουργική, γνωστική, νοητική, συναισθηματική, κοινωνική). Έτσι, οι μαθητές αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους και αποδίδουν νόημα στον κόσμο γύρω τους . 

Ας μην ξεχνάμε ότι το 50% αυτών που διδάσκονται οι μαθητές της προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας επιτυγχάνεται μέσα από τις εικόνες. Σε κάθε περίπτωση, οι εικαστικές τέχνες αποτελούν αναπόσπαστο και σημαντικό κομμάτι της εκπαίδευσης, αποτελούν διακριτό γνωστικό αντικείμενο και απαιτείται ισότιμη αναγνώριση και αξιοποίησή τους λόγω της μεγάλης παιδαγωγική τους προσφοράς. 

Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ή διάσπαση προσοχής μέσα από ένα συστηματικό πρόγραμμα εκπαίδευσης με βάση τη ζωγραφική και το παιχνίδι αναπτύσσουν τις δεξιότητες τους με ευχάριστο και συνάμα δημιουργικό τρόπο δίχως να παραπονεθούν για κόπωση ή μειωμένο ενδιαφέρον. 

Η μάθηση σε παιδιά με τις συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες και δυσκολίες θα πρέπει είναι εμπλουτισμένη με ασκήσεις και δραστηριότητες που σταδιακά εντείνουν την προσοχή, την αντίληψη και τη συγκέντρωση του παιδιού καθώς και να διατηρούν την περιέργεια, τον αυθορμητισμό και την παιδικότητα της ηλικίας. 

Η στείρα και αυστηρή σε πλαίσια μάθηση αποτελεί τροχοπέδη για την απόκτηση γνώσης και φυσιολογικής ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης των παιδιών με τις συγκεκριμένες δυσκολίες μάθησης. 

Συνεπώς, γίνεται αντιληπτό πως η ζωγραφική και το παιχνίδι διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην πορεία και εξέλιξης της ανάπτυξης του παιδιού και πιο συγκεκριμένα στον τομέα της μάθησης και εκπαίδευσης ικανοτήτων.

Σχετικό βραβευμένο βιντεάκι:

https://www.youtube.com/watch?v=b1b2rHhFajE&feature=emb_logo

ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΤΣΙΓΑΡΟ

Κάπνισμα Τριτογενές - Ένας νέος κίνδυνος του τσιγάρου

Για να προστατευτούν τα παιδιά από το τριτογενές κάπνισμα, οι καπνιστές θα πρέπει όχι μόνο να μην καπνίζουν μέσα στο σπίτι ή στο αυτοκίνητο, αλλά και να αλλάζουν τουλάχιστον σακάκι και να πλένουν τα χέρια τους προτού έλθουν σε επαφή με παιδιά. Πρέπει οπωσδήποτε να ενθαρρυνθούν να κόψουν το κάπνισμα.

Κάπνισμα στην εφηβεία: Πώς πρέπει να δράσει ο γονιός;

Το κάπνισμα στην εφηβεία είναι ένα πρόβλημα που πολλοί γονείς τρέμουν να αντιμετωπίσουν. Ειδικά εάν είναι και οι ίδιοι καπνιστές, έχουν την έγνοια μην αρχίσει και το παιδί τους με τον ίδιο τρόπο τη συνήθεια που τους… ταλαιπωρεί. 

Γιατί καπνίζουν οι έφηβοι;

Έχει μεγάλη σημασία ο γονιός να κατανοήσει γιατί οι έφηβοι ξεκινούν να καπνίζουν:

1. Καπνίζει ο καλύτερος φίλος ή φίλη τους 

2. Θεωρούν ότι έτσι είναι μέσα στο πλαίσιο της παρέας 

3. Το κάνουν για να δείχνουν ότι είναι μεγάλοι

4. Θέλουν να κάνουν επίδειξη δύναμης με τα ρίσκα που παίρνουν 

5. Καπνίζει ο γονιός ή τα αδέλφια και θέλουν να μιμηθούν την πράξη 

6. Δεν έχουν πεισθεί για τις βλαβερές διαστάσεις του καπνίσματος 

7. Δεν ενδιαφέρονται για τις αντικοινωνικές διαστάσεις της συγκεκριμένης συνήθειας

8. Έχουν πολύ στρες και χρησιμοποιούν το κάπνισμα ως χαλαρωτικό

9. Έχουν φίλους που πιστεύουν ότι το τσιγάρο αδυνατίζει

10. Δεν τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο

11. Έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση 

12. Μπορεί να έχουν κατάθλιψη

Τι να κάνετε αν το παιδί σας ήδη καπνίζει

Αν το παιδί ήδη καπνίζει συστηματικά:

-Αναρωτηθείτε για τους λόγους. Καμιά φορά τα παιδιά που καπνίζουν έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, προβλήματα αποδοχής ή απόρριψης, αγχώδεις διαταραχές, μαθησιακές δυσκολίες κ.λπ.

-Δεν πρέπει να έρθετε σε αντιπαράθεση με το παιδί επειδή καπνίζει, αλλά να του δείξετε ότι το σέβεστε και ότι θέλετε να το υποστηρίξετε στην προσπάθειά του να σταματήσει όσο είναι ακόμα καιρός.

-Ας πάτε με το παιδί σας στο γιατρό για να σας μιλήσει κι εκείνος για το κάπνισμα Αν καπνίζετε και οι ίδιοι, συμφωνήστε να ορίσετε μια ημέρα να το κόψετε μαζί.

-Το παιδί θα βοηθηθεί πολύ αν βρει μια αθλητική δραστηριότητα ή αν πηγαίνει καθημερινά σε γυμναστήριο ανεξάρτητα από το πόσο βεβαρημένο πρόγραμμα έχει.

-Καλό θα ήταν να βεβαιωθείτε πως το κάπνισμα είναι η μοναδική κακή συνήθεια της παρέας του παιδιού σας. Κάποιες φορές οι εφηβικές παρέες καπνιστών παράλληλα πίνουν ή έχουν και παραβατική συμπεριφορά, ενώ καμιά φορά μπορεί να δοκιμάζουν και ναρκωτικά.

-Πολλά παιδιά διακόπτουν το κάπνισμα αν τα παροτρύνει σταθερά προς αυτή την κατεύθυνση το αγόρι ή το κορίτσι τους.

-Τα περισσότερα παιδιά λένε ότι το έκοψαν χωρίς να το κόβουν και απλώς καπνίζουν κρυφά. 

Τι να κάνετε για να προλάβετε το παιδί πριν καπνίσει!

-Να είστε ειλικρινείς με το παιδί. Μιλήστε του για την εμπειρία σας με το τσιγάρο, περιλαμβανομένων και των λαθών σας. Αυτό θα το ενθαρρύνει να είναι πιο ανοικτό και ειλικρινές μαζί σας.

– Εξηγήστε στο παιδί ότι πριν από 30 χρόνια που αρχίσατε εσείς το κάπνισμα, το τσιγάρο δεν ήταν ακόμα απαγορευμένη ουσία σε καμία χώρα στον κόσμο. Η κατάσταση άλλαξε ριζικά όταν εσείς πλέον είχατε εθιστεί. 

– Πείτε στο παιδί ότι το τσιγάρο ανήκει λόγω της νικοτίνης στις ουσίες που προκαλούν εθισμό και ανοχή. Όταν δηλαδή το άτομο αρχίσει να καπνίζει, αποζητά συνεχώς τη νικοτίνη (εθισμός) και μάλιστα σε όλο και μεγαλύτερη «δόση» (ανοχή). 

– Ενημερώστε με τρόπο ρεαλιστικό τους έφηβους για τις αρνητικές συνέπειες του τσιγάρου στην υγεία. 

– Η οικογενειακή «εκστρατεία» κατά του καπνίσματος πρέπει να αρχίζει νωρίς, από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού.

– Όσοι έχετε αγχώδη παιδιά καλό είναι να εκφράζετε συχνά το θαυμασμό σας για μερικούς ανθρώπους, μόνον και μόνον επειδή δεν καπνίζουν.

– Ρωτήστε το παιδί σας τι έχει σκοπό να κάνει αν του προσφέρει τσιγάρο κάποιος φίλος ή φίλη. Τι θα πει; Πώς θα αρνηθεί χωρίς να νιώσει «απαράδεκτος» ή «απαράδεκτη»; Το έχει προβληματίσει μήπως ήδη το όλο ζήτημα; 

– Να το κάνετε να προβληματιστεί για τους λόγους που πραγματικά θα ήθελε να μην καπνίζει και να έχει έτοιμα τα δικά του επιχειρήματα. Έτσι, όταν προκύψει το ζήτημα, δεν θα βρεθεί απροετοίμαστο και αμήχανο. 

– Επιμείνετε στα κοινωνικά μειονεκτήματα του τσιγάρου γιατί κατά βάθος το παιδί ξεκινά το κάπνισμα για κοινωνικούς λόγους, επιδιώκοντας να χαλαρώσει, να νιώσει άνετο και να ενταχθεί σε μία ομάδα. 

- Εξηγήστε επίσης στο παιδί ότι δεν καπνίζουν όλοι στη συντροφιά του, οπότε το επιχείρημα «θέλω να καπνίζω σαν όλους τους άλλους» δεν μπορεί να ευσταθεί. Δεν θα ήταν δηλαδή εξίσου σημαντικοί για εκείνον και εξίσου φίλοι του σε περίπτωση που δεν κάπνιζαν;

– Αν ο έφηβος ασχολείται με σπορ τονίστε ότι το κάπνισμα θα επηρεάσει και την αθλητική, αλλά αργότερα και την ερωτική του επίδοση. 

– Τονίστε ότι ουσιαστικά το τσιγάρο μειώνει την ελευθερία τους.

Το παιδί μου μυρίζει … τσιγάρο!

Η Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνες, είναι μια από τις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά στη χρήση καπνού. Έχει βρεθεί όμως, ότι μόνο 1 στα 10 παιδιά, ηλικίας 13 έως 15 ετών, καπνίζει στη χώρα μας. Παρόλ’ αυτά, πολλές φορές οι γονείς καλούνται να αντιμετωπίσουν μία κατάσταση όπου έχουν αντιληφθεί ότι το παιδί τους καπνίζει.

Ακολουθούν μερικές συμβουλές για το τι μπορούν οι γονείς να κάνουν σε τέτοιες περιπτώσεις: 

• Ανακαλύπτοντας ότι το παιδί σας καπνίζει είναι πολύ σημαντικό να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας, να μην επιπλήξετε, να μη φωνάξετε και να μην ασκήσετε σωματική βία στο παιδί. Αντιθέτως, είναι καλό να καταστεί σαφές στο παιδί η διάθεσή σας να συζητήσετε ήρεμα μαζί του αυτό που μάθατε.

• Προχωρήστε λοιπόν σε μια εις βάθος συζήτηση με τον ανήλικο σχετικά με τους λόγους που τον οδήγησαν στην απόφαση έναρξης του καπνίσματος. Οι λόγοι φυσικά είναι πολλοί και διαφορετικοί σε κάθε περίπτωση αλλά η επιρροή της παρέας και το γονεϊκό πρότυπο αποτελούν τους βασικότερους παράγοντες κινδύνου. Άλλοι λόγοι μπορεί να είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η δυσκολία προσαρμογής, τα προβλήματα στο σχολείο ή στο σπίτι κ.α.

• Εκθέστε τις αρνητικές συνέπειες του καπνίσματος. Το παιδί πρέπει να ξέρει τις επικίνδυνες χημικές ουσίες που περιέχει το τσιγάρο, τη δύναμη του εθισμού, την επίδραση της νικοτίνης, το χρηματικό κόστος και τις υπόλοιπες συνέπειες του καπνίσματος.

• Επισημάνετε τα οφέλη της διακοπής του καπνίσματος. Αναφέρετε πώς βελτιώνεται σταδιακά η υγεία της καρδιάς, των πνευμόνων και των υπόλοιπων ζωτικών οργάνων με τη διακοπή του καπνίσματος.

• Δηλώστε τη στήριξή σας και τη βοήθειά σας στην προσπάθεια του παιδιού να διακόψει το κάπνισμα. Επιβραβεύστε το παιδί σε κάθε μικρό ή μεγάλο βήμα κάνει προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι πολύ σημαντικό για το παιδί να σας νιώθει δίπλα του και όχι απέναντί του.

• Προτρέψτε το παιδί να ξεκινήσει μια αθλητική δραστηριότητα. Η φυσική άσκηση έχει ευεργετική επίδραση στο σώμα και στο πνεύμα ενώ ταυτόχρονα κρατάει το άτομο μακριά από τις εξαρτήσεις.

• Τονίστε στο παιδί το δικαίωμά του να αποφασίζει το ίδιο για τη ζωή του και δείξτε του τον τρόπο να αντιστέκεται στην πίεση των συνομηλίκων του.

• Βοηθήστε, τέλος, το παιδί να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του και τη θετική του αυτοεικόνα.

7 τρόποι για να μην καπνίσει ποτέ το παιδί σας!

Το να πείσουμε το παιδί μας να μη μάθει το κάπνισμα αποτελεί μία ακόμα «μάχη» στην ανατροφή τους, καθώς το κάπνισμα εκτός από βλαβερό είναι πράξη κοινωνική που δείχνει έλλειψη σεβασμού προς τους γύρω μας. Αν και στους ενήλικες κίνητρο για την διακοπή του καπνίσματος είναι η προστασία της υγείας τους από θανατηφόρες παθήσεις, πρόσφατη έρευνα στην Ελλάδα έδειξε ότι οι έφηβοι καθόλου δεν ενδιαφέρονται για τον καρκίνο, τις καρδιακές προσβολές και όλα τα άλλα προβλήματα υγείας που μπορεί να προκαλέσει το τσιγάρο. Ήδη από την ηλικία των 15 ετών, περισσότερο τα αγόρια και λιγότερο τα κορίτσια, όχι μόνο αγοράζουν το πρώτο τους πακέτο αλλά και εθίζονται στο τσιγάρο.

Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν για να αποτρέψουμε το παιδί μας από το κάπνισμα;

 1. Δώστε το καλό παράδειγμα   Όπως στα περισσότερα πράγματα, έτσι και στο κάπνισμα, το παράδειγμα το δικό μας αλλά και η γενικότερη στάση μας απέναντι σε αυτό έχει πολλά να προσφέρει στην αντίληψη του παιδιού, του αυριανού εφήβου και μελλοντικού ενήλικα- σχετικά με το τσιγάρο. 

2. Μη διστάσετε να του δείξετε εικόνες από το τι μπορεί να προκαλέσει το κάπνισμα Είναι μια μέθοδος πολύ διαδεδομένη στον εξωτερικό κυρίως. Όσο τρομακτικό κι αν τους φανεί το θέαμα μιας ακτινογραφίας με μαύρους πνεύμονες, τόσο θετικά θα λειτουργήσει. 

3. Μιλήστε του και για τα άμεσα αποτελέσματα του καπνίσματος Τα παιδιά σπάνια ανησυχούν για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες, μια που όπως είναι φυσιολογικό πιστεύουν ότι έχουν απεριόριστο χρόνο για τα πάντα.

 4. Μυήστε το στον αθλητισμό Άλλος ένας αποτελεσματικός τρόπος για να αποφύγουν τα παιδιά το κάπνισμα είναι με το να συμμετέχουν σε διάφορες δραστηριότητες, αθλητικές ή άλλες, καθώς έτσι θα έχουν λιγότερο χρόνο για να καπνίσουν

5. Μην παρουσιάζετε έμμεσα το κάπνισμα ως φυσιολογική ρουτίνα.Τα παιδιά που ζουν με καπνιστές έχουν δυο ως τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να καπνίσουν όταν γίνουν έφηβοι.  

6. Μιλήστε του με ειλικρίνεια. Μιλήστε του για την εμπειρία σας με το τσιγάρο, περιλαμβανομένων και των λαθών σας. Αυτό θα το ενθαρρύνει να είναι πιο ανοικτό και ειλικρινές. 

7. Αποφύγετε την τιμωρία και την σκληρή κριτική Το ζήτημα του καπνίσματος έχει πολλές παραμέτρους που δε μπορούμε πάντα να ελέγξουμε, μια που τα παιδιά και οι έφηβοι συχνά επηρεάζονται από κοντινούς φίλους, αγνοώντας τους κινδύνους και δίνοντας έμφαση στην εικόνα που θα σχηματίσουν οι άλλοι.

Πηγές:

• https://www.imommy.gr/2013/06/27/6-tropoi-gia-na-mhn-arxisei-pote-to-paidi-mas-to-kapnisma/

• https://www.paidiatros.com/prolipsi/perivalon/tertiary-thirdhand-smoking

• https://www.tlife.gr/family/efivos/kapnisma-stin-efiveia-pos-prepei-na-drasei-o-gonios/541133/

• https://www.hamogelo.gr/gr/el/ta-nea-mas/to-paidi-mou-mirizei-hellip-tsigaro/